تحول دیجیتال در ایران؛ آیا هوش مصنوعی می‌تواند گره‌گشا باشد؟
با پیشرفت روزافزون فناوری و حرکت جهان به سوی دیجیتالی‌سازی، نقش هوش مصنوعی به‌عنوان یکی از ارکان انقلاب صنعتی چهارم بیش از پیش پررنگ شده است. این فناوری که با تکیه بر تحلیل داده‌های کلان و یادگیری ماشینی توسعه یافته، موجب تغییرات عمیقی در صنایع مختلف از پزشکی تا خودروسازی و حتی خدمات مالی شده است. کشورهای پیشرو در این حوزه توانسته‌اند سهم قابل توجهی از اقتصاد جهانی را به خود اختصاص دهند. اما آیا ایران نیز می‌تواند در این مسیر گام بردارد، یا همچنان با چالش‌های زیرساختی دست‌وپنجه نرم خواهد کرد؟
ایران و جایگاه مبهم در انقلاب صنعتی چهارم
نشست خبری «رویداد Next Node» در تاریخ ۸ اسفندماه به میزبانی فالنیک در هتل اسپیناس پالاس تهران برگزار شد و جمعی از متخصصان حوزه فناوری در آن به بررسی وضعیت ایران در مسیر تحول دیجیتال پرداختند. میلاد اصانلو، مدیر تجاری‌سازی هلدینگ فناپ، در این نشست با نگاهی انتقادی به جایگاه ایران در انقلاب صنعتی چهارم، اظهار داشت: «ایران در این عرصه جایگاه مشخصی ندارد. در بهترین حالت، سهم اقتصاد دیجیتال کشور از تولید ناخالص داخلی تنها ۷ درصد است که عمدتاً در اختیار دو اپراتور اصلی قرار دارد.» او تأکید کرد که برای جبران این شکاف، صرفاً تکیه بر اقتصاد پلتفرمی کافی نیست و کشور باید به سمت حل چالش‌های اساسی صنعت از طریق نوآوری حرکت کند.
اصانلو سه رکن اساسی این انقلاب را اتصال‌پذیری، فناوری ابری و هوش مصنوعی معرفی کرد و هشدار داد که ایران در همین مراحل ابتدایی نیز با مشکلات جدی مواجه است: «جهان به سمتی حرکت می‌کند که پس از ایجاد اتصال، داده‌ها در بستر فناوری ابری پردازش شده و سپس هوش مصنوعی آن‌ها را تحلیل می‌کند. اما ما هنوز در مرحله ابتدایی این زنجیره دچار مشکل هستیم.»
هوش مصنوعی و معادلات اقتصادی-سیاسی جهانی
اصانلو در ادامه به اهمیت داده‌ها در سیاست‌های کلان جهانی اشاره کرد و اظهار داشت: «دیگر فقط بحث هک شدن اطلاعات مطرح نیست؛ بلکه داده‌ها می‌توانند بازارهای جهانی را تحت تأثیر قرار دهند و حتی به ابزار سیاست‌گذاری کشورها تبدیل شوند. جنگ میان چین و آمریکا بر سر تایوان، تنها یک تنش جغرافیایی نیست، بلکه نبردی بر سر صنعت نیمه‌رساناها و تسلط بر داده‌ها و فناوری‌های مرتبط است.» این سخنان نشان‌دهنده اهمیت بالای کنترل داده‌ها در دنیای امروز است.
هوش مصنوعی و آینده بازار کار تا سال ۲۰۳۰
مهدی نصیری، مدیر تجاری شاتل، در این نشست به ارائه گزارشی بر اساس داده‌های هزار شرکت فناوری در سطح بین‌المللی پرداخت. او با تأکید بر نقش کلیدی هوش مصنوعی در آینده کسب‌وکارها گفت: «مشاغل سنتی، از جمله برخی کارهای تکراری مانند صندوق‌داری بانک، در حال حذف شدن هستند و در پنج سال آینده، بسیاری از آن‌ها جایگاه خود را از دست خواهند داد.»
بر اساس این گزارش، شرکت‌های بزرگ فناوری مهارت‌های موردنیاز نیروی کار در سال‌های آتی را مشخص کرده‌اند که شامل تفکر تحلیلی، چابکی، انعطاف‌پذیری، خودآگاهی و خلاقیت است. نصیری همچنین به نقش هوش مصنوعی در امنیت سایبری اشاره کرد و افزود: «هوش مصنوعی می‌تواند در شناسایی تهدیدات سایبری، جلوگیری از حملات و تشخیص الگوهای مشکوک نقش اساسی ایفا کند. اما در عین حال، همین فناوری می‌تواند برای مقاصد مخرب نیز مورد استفاده قرار گیرد. بنابراین، شرکت‌ها و سازمان‌ها باید استراتژی‌های دقیقی برای به‌کارگیری صحیح آن تدوین کنند.»
چشم‌انداز ایران در مسیر دیجیتالی‌سازی
با توجه به روند جهانی توسعه فناوری، ایران برای ورود به رقابت دیجیتالی، نیازمند سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های حیاتی مانند اینترنت پرسرعت، فناوری ابری و ۵G است. این نشست بار دیگر ضرورت حرکت کشور به سمت پذیرش هوش مصنوعی و تحول دیجیتال را یادآور شد. در غیر این صورت، شکاف میان ایران و کشورهای پیشرو در حوزه فناوری روزبه‌روز عمیق‌تر خواهد شد.
