نوجوانان و بی‌تحرکی: آیا عادت‌های غیرفعال سلامت جسم و روان آنها را تهدید می‌کند؟
افزایش بی‌تحرکی در میان نوجوانان به یک معضل جهانی تبدیل شده است که می‌تواند عواقب جدی برای سلامت جسمانی و روانی آنان داشته باشد. بر اساس تحقیقات جدید، این کم‌تحرکی نه‌تنها به چاقی و بیماری‌های قلبی می‌انجامد بلکه تأثیرات منفی بر وضعیت عاطفی و روانی نوجوانان نیز می‌گذارد.
در مقاله‌ای که در هشتمین همایش ملی و سومین همایش بین‌المللی انجمن علمی مدیریت ورزشی ارائه شده، بی‌تحرکی به عنوان کمبود فعالیت بدنی یا ورزش بررسی شده است که می‌تواند منجر به پیامدهای منفی متعددی از جمله چاقی، بیماری‌های قلبی، دیابت و افسردگی شود. با وجود مزایای فراوان فعالیت بدنی، بسیاری از نوجوانان به‌طور فزاینده‌ای غیرفعال شده‌اند و این پدیده به یک نگرانی بزرگ تبدیل شده است. بی‌تحرکی در پسران نوجوان به‌خصوص در سال‌های اخیر به یک مشکل جدی تبدیل شده که نه تنها بر سلامت جسمانی آنان تأثیر می‌گذارد، بلکه بر سلامت روانی و عاطفی‌شان نیز اثر می‌گذارد. جوانانی که از فعالیت بدنی دوری می‌کنند، عادت‌ها و رفتارهای نادرستی را در خود شکل می‌دهند که می‌تواند تا بزرگسالی با آنها همراه باشد و احتمالاً به سبک زندگی بی‌تحرک منجر شود. تأثیرات بی‌تحرکی بر جامعه از جمله عمر کوتاه‌تر، وضعیت سلامت نامناسب و کاهش کیفیت زندگی به وضوح قابل مشاهده است.
پژوهشی که در مجله «سلامت نوجوانان» منتشر شده، نشان می‌دهد که بی‌تحرکی در میان نوجوانان به مشکلی رو به گسترش در سطح جهانی تبدیل شده و پیامدهای قابل‌توجهی برای سلامت جسمی و روانی این گروه سنی دارد. نتایج تحقیقات متعدد نشان می‌دهد که کمبود فعالیت بدنی، به خصوص زمانی که با استفاده بیش از حد از وسایل الکترونیکی ترکیب شود، به افزایش مشکلاتی مانند چاقی و بیماری‌های قلبی عروقی دامن می‌زند. علاوه بر این، شواهد فزاینده‌ای وجود دارد که نشان می‌دهد اثرات سبک زندگی بی‌تحرک به سلامت روان نیز تسری یافته و می‌تواند موجب افزایش اضطراب و افسردگی شود.
تحقیقی در موسسه روان‌پزشکی، روان‌شناسی و علوم اعصاب کینگز کالج لندن به بررسی اطلاعات ۳۶۷۵ نوجوان پرداخته است. این پژوهش شامل تجزیه و تحلیل رفتار بی‌تحرک در دو مقطع سنی، ۱۴ و ۱۷ سالگی است. در مرحله ابتدایی، شرکت‌کنندگان دفترچه یادداشت روزانه‌ای را برای ثبت فعالیت‌های خود در فواصل ۱۰ دقیقه‌ای تغذیه می‌کردند. این فعالیت‌ها در زمینه‌های مختلفی مانند فعالیت بدنی عمومی، زمان خواب، زمان تفریحی با صفحه نمایش، زمان تفریحی بدون صفحه نمایش و رفتار بی‌تحرک آموزشی دسته‌بندی می‌شدند.
در سن ۱۷ سالگی، همین شرکت‌کنندگان از یک پرسشنامه ۶ سوالی برای گزارش احساسات خود استفاده کردند که با مقیاس کسلر سنجیده می‌شد. این سوالات به بررسی تعداد دفعات احساس عصبی، ناامیدی، بی‌قراری، افسردگی، اضطراب و بی‌ارزشی در ۳۰ روز گذشته پرداخته است. تحلیل نمرات این پرسشنامه نشان داد که آیا نوجوانان دچار پریشانی روانی هستند یا خیر.
به گفته یکی از محققان، “این واقعیت که این تحقیق بر اساس پاسخ‌های ثبت‌شده در دفترچه یادداشت روزانه انجام شده، یکی از تفاوت‌هایی است که نتایج را به شدت مرتبط می‌سازد.” او توضیح داد که روش‌های مختلفی برای اندازه‌گیری رفتار بی‌تحرک وجود دارد. یکی از روش‌ها استفاده از شتاب‌سنج است، که به‌طور عینی رفتار حرکتی فرد را می‌سنجد اما قادر به تمایز بین انواع مختلف بی‌تحرکی نیست. رفتار بی‌تحرک شامل فعالیت‌هایی چون استفاده از رایانه، تماشای تلویزیون، مطالعه، گوش دادن به موسیقی و حضور در کلاس‌ها می‌شود. اکثر تحقیقات بر روی تجزیه‌وتحلیل زمان صرف شده در نشستن متمرکز هستند، در حالی که این پژوهش به فعالیت‌های بی‌تحرک مثبت همچون حضور در کلاس و انجام تکالیف نیز اشاره دارد که قابل قبول‌تر هستند، در کنارش فعالیت‌های غیرسازنده مانند صرف وقت زیاد در اینترنت را نیز مدنظر دارد.
ارتباطات و تجزیه‌وتحلیل‌های صورت‌گرفته نشان می‌دهد که نوجوانان به‌طور متوسط چهار ساعت در روز را در فعالیت‌های بی‌تحرکی آموزشی (مدرسه و تکالیف) و حدود سه ساعت در رفتار بی‌تحرک با صفحه نمایش و بدون صفحه نمایش سپری می‌کنند. در افرادی که بیش از ۱۸۰ دقیقه در روز به فعالیت‌های صفحه‌نمایش می‌پردازند، در سن ۱۷ سالگی نشانه‌های بیشتری از ناراحتی روانی مشاهده می‌شود.
محققان همچنین دریافتند که کسانی که بیش از سه ساعت از وقت خود را به مطالعه اختصاص می‌دهند، به‌ویژه پسران، افزایش ناراحتی روانی را گزارش می‌کنند. یافته‌ها حاکی از این است که در حالی که تحقیقات قبلی حاکی از ارتباط مطالعه با نتایج بهتر سلامت روان بود، مطالعه بیش از حد ممکن است در برخی موقعیت‌ها آسیب‌زننده باشد.
یکی از فرضیه‌های مطرح‌شده در این مورد این است که نوجوانانی که زمان زیادی را صرف مطالعه می‌کنند، به طرز غیرمستقیم زمانی را که می‌توانستند صرف فعالیت‌های اجتماعی و بیرون از خانه کنند، از دست می‌دهند و خود را در انزوا قرار می‌دهند. همچنین ممکن است بخش زیادی از مطالعه از طریق وسایل الکترونیکی انجام شود که این امر خود تهدیدی برای سلامت خواب به حساب می‌آید.
نتیجه‌گیری‌ها بر این بنیادی‌ترین نکته تأکید دارد: ارتباط میان افزایش زمان بر روی صفحه نمایش و پریشانی روانی مؤید این مطلب است که این موضوع تنها در ارتباط با سبک زندگی بی‌تحرکی نیست، بلکه به نحوه و دلیل استفاده از این وسایل ارتباط دارد.
متخصصان به‌منظور مقابله با این مشکلات توصیه‌هایی را ارائه داده‌اند:
• تعیین محدودیت‌های مشخص برای زمان صرف شده در جلوی صفحه نمایش؛ اتخاذ دستورالعمل‌های مشخص برای محدود کردن زمان تماشای صفحه نمایش به کمتر از سه ساعت در روز. • تمرکز بر فعالیت‌های آموزشی و ساختاریافته به جای سرگرمی غیرفعال؛ این یافته‌ها نشان می‌دهد که زمان صرف شده در یادگیری با صفحه نمایش اثر منفی بر جای نمی‌گذارد. • جایگزین کردن فعالیت‌های اجتماعی؛ زمان جدایی از صفحه نمایش می‌تواند به کاهش پریشانی روانی کمک کند. • توجه به تفاوت‌های جنسیتی؛ مداخلات باید شخصی‌سازی شوند زیرا این تحقیق تفاوت‌های جنسیتی دلالت‌دار را در تأثیرات بی‌تحرکی نمایان می‌سازد. • توجه به حمایت‌های آموزشی؛ از آنجا که زمان کافی از تحصیل و درس خواندن با پریشانی کمتری همراه است. • مدیریت و بهینه‌سازی زمان صفحه نمایش؛ به جای حذف کامل، آن را منظم کنید.
محققان بر این نکته تأکید کردند که رفتار بی‌تحرکی به طرز پیچیده‌ای تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار دارد و برای نوجوانان، هر فعالیت و زمینه‌ای باید به طور جداگانه ارزیابی گردد. تمرکز بر مداخلاتی که نه تنها به کاهش رفتار بی‌تحرکی کمک می‌کند، بلکه در عین حال به پایین آوردن زمان‌هایی که با پریشانی روانی بیشتری مرتبط هستند، می‌تواند مؤثر واقع گردد.
به‌طورکلی، علل غیرفعالی در میان نوجوانان به موضوعاتی پیچیده و چندوجهی مربوط می‌شود، اما پرداختن به آنها به منظور ترویج سبک زندگی سالم و پیشگیری از مشکلات و بیماری‌های مزمن در مراحل بعدی زندگی ضروری است. تلاش جمعی برای ایجاد فرصتی حمایتی در راستای فعالیت بدنی می‌تواند به نوجوانان در ایجاد عادت‌های مثبت برای کل زندگی‌شان کمک کند.
