ترامپ، در پی توافقی کوتاه‌مدت با ایران؟
درحالی که مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا در ماه‌های اخیر به شکلی شتابزده و سریع پیش می‌رود، نگرانی‌ها در خصوص اهداف سیاسی و کوتاه‌مدت این گفت‌وگوها همچنان ادامه دارد.
در آخرین دور مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا که شنبه ۳۰ فروردین ماه در رم برگزار شد، فضای مثبتی به نظر می‌رسید که به پیشرفت‌های قابل توجهی در اصول و اهداف احتمالی یک توافق منجر شد. سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، که ریاست هیئت ایرانی را بر عهده داشت، در صفحه اجتماعی ایکس خود نوشت: «جو نسبتا مثبت در رم باعث پیشرفت در اصول و اهداف یک توافق احتمالی شد.» او همچنین توضیح داد که برای بسیاری در ایران، توافق هسته‌ای برجام دیگر به اندازه کافی مطلوب نیست و آنچه باقی‌مانده، تنها «درس‌های آموخته‌شده» از آن است. عراقچی در ادامه افزود که مذاکرات کارشناسی در روزهای آتی برای بررسی جزئیات آغاز خواهد شد و باید با احتیاط خوشبینی کرد.
اسماعیل بقائی، سخنگوی وزارت خارجه، نیز در نشست خبری اخیر خود درخصوص تحریم‌ها در مذاکرات ایران و آمریکا گفت: «مطالبه اصلی ما در هر مذاکره‌ای برداشتن تحریم‌های غیرقانونی و ظالمانه علیه ایران است.» او تأکید کرد که این تحریم‌ها باید به گونه‌ای برداشته شوند که تأثیر ملموس و قابل‌توجهی بر فعالیت‌های اقتصادی، تجاری و بانکی ایران داشته باشد.
نگرانی‌ها و سؤالات کلیدی درباره مذاکرات ایران و آمریکا
مهدی ذاکریان، استاد دانشگاه و تحلیل‌گر مسائل بین‌المللی، در تحلیل خود از روند مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا گفت: «این مذاکرات به شکلی عجیب و شگفت‌آور شروع شد و با سرعت بسیار زیاد و واکنش‌های بسیار مثبت و سازنده ادامه یافته است.» او این سوال را مطرح کرد که اگر طرفین این‌قدر از منافع و خواسته‌های یکدیگر شناخت دارند، چرا در ۴۵ سال گذشته این سطح از خصومت و تنش وجود داشت؟ ذاکریان ادامه داد که در گذشته مذاکرات هسته‌ای و مدل برجام، چه مستقیم و چه غیرمستقیم، با پیچیدگی‌های زیادی روبه‌رو بوده‌اند و طرفین از بن‌بست‌ها و دشواری‌های زیادی خبر می‌دادند. اما این بار، دو طرف از روند مثبت و سازنده مذاکرات سخن گفته‌اند.
این استاد دانشگاه در ادامه اشاره کرد که نتیجه مذاکرات، به‌ویژه در بازار ایران، در حال حاضر مثبت بوده و شاهد کاهش قیمت‌ها در بازارهای بورس، دلار، طلا و حتی کالاهای سرمایه‌ای مانند خودرو و مسکن هستیم. او این روند کاهشی را به نفع معیشت مردم دانست و بیان کرد که در مجموع، آنچه در روند مذاکرات اتفاق می‌افتد، برای کشور مثبت ارزیابی می‌شود.
آیا مذاکرات ایران و آمریکا به‌دنبال اهداف سیاسی کوتاه‌مدت است؟
ذاکریان اما با ابراز نگرانی از اهداف و محتوای مذاکرات، خاطرنشان کرد: «نگرانی جدی من این است که مذاکرات به شکل محتوایی و مبتنی بر حل مسائل گام‌به‌گام نباشد و صرفاً برای اهداف سیاسی کوتاه‌مدت و مقطعی انجام شود.» او افزود که سرعت پیشرفت مذاکرات در مدت زمان کوتاه، محل تأمل است. سوال اصلی این است که آیا ایران تحت فشارهای اقتصادی و منطقه‌ای به میز مذاکره آمده است یا اینکه آمریکا به‌طور واقعی حقوق هسته‌ای ایران را به رسمیت شناخته است؟
ذاکریان همچنین اشاره کرد که برخی تحلیل‌گران معتقدند که با توجه به روابط استراتژیک ایران با چین و روسیه، احتمال دارد که آمریکا بخواهد روابط خود را با ایران در همان سطح حفظ کند. او تأکید کرد: «امیدوارم که مذاکرات به‌طور خاص برای اهداف سیاسی کوتاه‌مدت نباشد. در صورت چنین رویکردی، نتایج مذاکرات در بلندمدت به نفع ایران نخواهد بود.»
ترامپ به‌دنبال یک توافق مقطعی برای استفاده در انتخابات؟
این تحلیل‌گر مسائل بین‌المللی در ادامه گفت: «اگر هدف مذاکرات، حفظ منافع ملی ایران در بلندمدت باشد، همانطور که در برجام شاهد بودیم، کار دشواری خواهد بود، اما اگر هدف تنها حفظ منافع کوتاه‌مدت باشد، مانند حفظ نظام سیاسی یا استفاده از آن به‌عنوان دستاوردی برای تبلیغات انتخاباتی، این تفاهم‌ها ممکن است سریع به نتیجه برسند اما همین سرعت نیز می‌تواند به سرعت از هم بپاشد.»
وی درباره تمایل آمریکا به طرح مسائل مربوط به حقوق بشر، فعالیت‌های موشکی ایران و مسائل منطقه‌ای و از سوی دیگر تأکید ایران بر موضوع هسته‌ای و رفع تحریم‌ها گفت که به‌طور کلی بعید است این مسائل به‌طور جدی در مذاکرات مطرح شود. البته او اذعان کرد که موضوع فعالیت‌های موشکی ایران، به‌ویژه به خاطر نگرانی‌های اسرائیل، می‌تواند مورد توجه آمریکا قرار گیرد.
در نهایت، ذاکریان با اشاره به اینکه هنوز برای پیش‌بینی نتیجه مذاکرات زود است، گفت: «اینکه دو طرف این‌قدر سریع پیش می‌روند و از روند کار اظهار خوشبینی می‌کنند، متعجب‌کننده است. مگر اینکه بخواهیم اینطور تفسیر کنیم که ترامپ به‌دنبال توافقی کوتاه‌مدت با ایران است تا بتواند دوران ریاست‌جمهوری خود را با دستاوردهای مورد نظرش به پایان برساند.»
