قطعنامه ضدایرانی در شورای حکام؛ گام تازه غرب برای مهار برنامه هسته‌ای تهران؟
در آستانه نشست شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، احتمال صدور قطعنامه‌ای کم‌سابقه علیه ایران شدت گرفته است؛ اقدامی که می‌تواند تأثیرات جدی بر آینده مذاکرات هسته‌ای و همکاری‌های ایران با آژانس بگذارد.
با نزدیک شدن به نشست پیش‌روی شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، گزارش‌هایی منتشر شده که از احتمال تصویب یک قطعنامه تند علیه ایران حکایت دارد؛ اقدامی که در صورت تحقق، می‌تواند روند بی‌سابقه‌ای در دو دهه اخیر رقم بزند. این قطعنامه، جمهوری اسلامی ایران را متهم به عدم پایبندی به تعهدات پادمانی‌اش خواهد کرد؛ مسئله‌ای که می‌تواند مسیر پرونده هسته‌ای ایران را به شدت تحت تأثیر قرار دهد.
به گزارش فرارو، لارنس نورمن، خبرنگار وال‌استریت ژورنال، روز پنجشنبه در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «یکی از دیپلمات‌های ارشد غربی اعلام کرده که متن قطعنامه عدم پایبندی ایران به تعهدات پادمانی در واشنگتن نهایی شده است». این اظهارات بلافاصله با واکنش تند تهران روبه‌رو شد.
عباس عراقچی، معاون پیشین وزیر امور خارجه، با انتشار بیانیه‌ای رسمی نسبت به اقدام اخیر سه کشور اروپایی—آلمان، فرانسه و بریتانیا—در شورای حکام واکنش نشان داد و تصریح کرد: «جمهوری اسلامی ایران طی سال‌های گذشته با نیت سازنده با آژانس همکاری کرده و حتی موضوع ادعاهای مرتبط با ابعاد نظامی احتمالی (PMD) نیز خاتمه یافته است. اما علی‌رغم این همکاری، بار دیگر ایران به عدم تعهد متهم می‌شود. رفتار سه کشور اروپایی مغرضانه است و تکرار اشتباهات گذشته خواهد بود.»
عراقچی همچنین به شدت از گزارش‌های اخیر علیه برنامه هسته‌ای ایران انتقاد کرده و آن‌ها را «بی‌پایه، سیاسی و بحران‌ساز» توصیف نمود. او هشدار داد: «چنین اقداماتی نه تنها به حل مسائل کمکی نمی‌کند بلکه تنش‌ها را در منطقه افزایش خواهد داد. ایران در برابر هرگونه نقض حقوق مشروع خود، به‌ویژه در حوزه فناوری صلح‌آمیز هسته‌ای، واکنش قاطع نشان خواهد داد و مسئولیت عواقب این رفتارها بر عهده کسانی خواهد بود که مسیر بحران را در پیش گرفته‌اند.»
در چنین فضایی، گمانه‌زنی‌ها درباره واکنش‌های احتمالی تهران و سرنوشت مذاکرات، بار دیگر مورد توجه تحلیلگران قرار گرفته است. محسن جلیلوند، کارشناس مسائل بین‌الملل و استاد روابط بین‌الملل، در گفت‌وگویی با فرارو، ابعاد مختلف این تحول را بررسی کرده است.
جلیلوند با تأکید بر اینکه ایالات متحده نقشی کلیدی در صدور این قطعنامه دارد، گفت: «اگرچه تروئیکای اروپایی مسئول ارائه قطعنامه‌اند، اما نمی‌توان تأثیر واشنگتن را نادیده گرفت. آمریکایی‌ها بارها خواستار به صفر رساندن سطح غنی‌سازی ایران شده‌اند. هدف غرب این است که از طریق افزایش فشارها، ایران را در مذاکرات به عقب‌نشینی وادار کند.»
او افزود: «مسئله تنش با آژانس، نسبت به اختلاف با آمریکا، ماهیتی جدی‌تر دارد؛ چرا که آژانس به‌نوعی نماینده جامعه بین‌المللی محسوب می‌شود. اگر تنش‌ها با آژانس تشدید شود، اروپا بهانه‌ای خواهد یافت تا مکانیسم ماشه را فعال کند. این در حالی است که در سال ۲۰۰۵ نیز، قطعنامه مشابهی علیه ایران صادر شد که در آن زمان، پرونده به شورای امنیت رفت. اکنون با توجه به حمایت احتمالی روسیه و چین، چنین سناریویی بعید است، اما زمینه برای فشارهای دیپلماتیک جدید فراهم خواهد شد.»
جلیلوند درباره واکنش تهران نیز گفت: «همان‌طور که آقای عراقچی اشاره کردند، ایران واکنش سختی نشان خواهد داد. با این حال، بعید می‌دانم این واکنش در حد خروج از پیمان NPT باشد. به‌احتمال زیاد، پاسخ ایران شامل تغییراتی در سطح غنی‌سازی یا محدودسازی همکاری با بازرسان آژانس خواهد بود.»
به گفته این استاد دانشگاه، هدف مشترک آژانس، آمریکا و تروئیکای اروپایی، محدودسازی هرچه بیشتر برنامه هسته‌ای ایران است. او افزود: «آمریکا خواهان توقف کامل غنی‌سازی است، اما آژانس موضع معتدل‌تری دارد و به ایران اجازه سطحی از غنی‌سازی را می‌دهد، مشروط بر اینکه تحت نظارت باقی بماند. این رویکردی است که از ابتدا نیز مطرح بود.»
در بخش دیگری از گفت‌وگو، جلیلوند به طرح کنسرسیوم هسته‌ای به‌عنوان راه‌حلی برای خروج از بن‌بست اشاره کرد و گفت: «از نظر فنی، چنین کنسرسیومی بسیار دشوار است. اگر ایران بخواهد با کشورهای منطقه‌ای مانند قطر یا امارات همکاری کند، آن کشورها باید ظرفیت غنی‌سازی خود را به‌شکل چشمگیری افزایش دهند. اجرای این پروژه حداقل به چهار تا پنج سال زمان نیاز دارد.»
او اضافه کرد: «از جنبه سیاسی نیز ایالات متحده در پی دخالت حداکثری است؛ آن‌ها تمایل دارند بازرسی‌ها در همه مراکز هسته‌ای ایران انجام شود، به شکلی مشابه با عراق. این یعنی نظارت مستقیم بر تأسیسات هسته‌ای در سراسر کشور، که با واقعیت‌های میدانی ایران هم‌خوانی ندارد. پراکندگی تأسیسات هسته‌ای ایران، امکان چنین نظارتی را پیچیده می‌کند.»
جلیلوند در پایان با اشاره به انسداد فعلی در مذاکرات هسته‌ای میان تهران و واشنگتن گفت: «فضای گفت‌وگو بین دو طرف دشوارتر از همیشه شده است. آمریکایی‌ها حاضر به عقب‌نشینی از خواسته‌های خود نیستند و ایران نیز مایل نیست از دستاوردهای هسته‌ای خود صرف‌نظر کند. در چنین شرایطی، یافتن راه‌حل میانه بسیار سخت خواهد بود. به مذاکرات خوشبین هستم، اما به نتیجه آن نه.»
