پرونده هسته‌ای در سراشیبی حساس و اروپا آماده شلیک ماشه
در حالی که شمارش معکوس برای فعال شدن «مکانیسم ماشه» از سوی اروپا آغاز شده، نشانه‌ها حاکی از آن است که تهران ممکن است سطح غنی‌سازی اورانیوم را کاهش دهد.
اقتصادنیوز – پرونده هسته‌ای ایران وارد مرحله‌ای سرنوشت‌ساز شده است؛ مرحله‌ای که تصمیمات روزهای آینده می‌تواند پیامدهای بلندمدتی بر دیپلماسی جهانی و آینده برجام داشته باشد. تنها کمتر از ده روز تا پایان مهلت تعیین‌شده از سوی سه کشور اروپایی باقی مانده و فضای مذاکرات با سرعتی چشمگیر در حال تغییر است.
روزنامه تلگراف چاپ لندن در گزارشی به تاریخ ۲۴ اوت مدعی شد ایران آمادگی دارد سطح غنی‌سازی اورانیوم را به‌طور محسوسی کاهش دهد تا از بازگشت تحریم‌های شورای امنیت جلوگیری کند. به ادعای این رسانه بریتانیایی، مقام‌های ایرانی در گفت‌وگو با خبرنگاران آن گفته‌اند که تهران برای کاهش تنش‌ها ممکن است در مواضع هسته‌ای خود انعطاف نشان دهد.
این روزنامه در ادامه نوشت: «علی لاریجانی تلاش دارد برای جلوگیری از وقوع یک جنگ دیگر، مقامات تصمیم‌گیرنده را قانع کند تا سطح غنی‌سازی کاهش یابد.» تلگراف همچنین اضافه کرده است که لاریجانی نسبت به پیامدهای احتمالی عدم کاهش سطح غنی‌سازی هشدار داده و معتقد است بی‌توجهی به خواسته‌های غرب می‌تواند فشارهای بیشتری را متوجه ایران کند. با این حال، این ابتکار داخلی با مخالفت‌هایی نیز مواجه شده اما نشانه‌هایی از استقبال بخشی از تصمیم‌گیران نیز دیده می‌شود.
گزارش تلگراف تأکید می‌کند که کاهش غنی‌سازی به سطح ۲۰ درصد، عقب‌نشینی بزرگی برای تهران تلقی می‌شود؛ هرچند که همچنان بالاتر از سقف ۳.۶۷ درصد توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ خواهد بود. غربی‌ها سطح فعلی غنی‌سازی ایران را «نگران‌کننده» توصیف کرده‌اند، اما در همین حال مقامات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بارها گفته‌اند ادعاهای مربوط به «تهدید هسته‌ای» ایران واقعیت ندارد.
اروپا در آستانه فعال‌سازی ماشه
این تحولات در شرایطی رخ می‌دهد که سه کشور اروپایی عضو برجام تهدید کرده‌اند تا پایان ماه اوت، در صورت نبود توافق مشخص، مکانیسم ماشه (Snapback) را فعال خواهند کرد. در همین راستا، تماس‌های دیپلماتیک میان ایران و طرف‌های اروپایی افزایش یافته است. جمعه ۳۱ مرداد، وزرای خارجه سه کشور اروپایی به همراه نماینده عالی اتحادیه اروپا با سید عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران، گفت‌وگویی تلفنی داشتند و توافق کردند دیداری در سطح معاونان وزرا برگزار کنند.
عراقچی در این گفت‌وگو تأکید کرد: این کشورها «صلاحیت حقوقی و اخلاقی» برای توسل به مکانیسم ماشه را ندارند و در صورت اقدام، باید مسئولیت پیامدهای آن را بپذیرند.
کایا کالاس، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، پس از این گفت‌وگو در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «با نزدیک شدن به ضرب‌الاجل ماشه، آمادگی ایران برای تعامل با آمریکا حیاتی خواهد بود. ایران همچنین باید همکاری کامل خود با آژانس را ادامه دهد.»
یوهان واده‌فول، وزیر خارجه آلمان نیز اعلام کرد: «زمان بسیار کوتاه است و ایران باید به‌طور جدی وارد تعامل شود تا مانع فعال شدن سازوکار ماشه گردد.»
تلاش‌های روسیه و چین
در موازات تحرکات اروپایی‌ها، تماس‌های دیپلماتیک ایران با مسکو نیز شدت گرفته است. وزیر خارجه ایران و سرگئی لاوروف، همتای روسی، روز شنبه تلفنی درباره آینده برجام و تهدیدهای اروپا گفت‌وگو کردند. نماینده روسیه در وین نیز هشدار داد: «انگلیس، فرانسه و آلمان از نظر حقوقی اختیار فعال کردن مکانیسم ماشه را ندارند.»
در همین حال، دویچه‌وله گزارش داد که احتمال فعال شدن این سازوکار بیش از هر زمان دیگری است و می‌تواند به تشدید تنش‌های منطقه‌ای منجر شود. «جین کینیمونت» تحلیلگر مسائل امنیت بین‌الملل در گفت‌وگو با این رسانه تأکید کرد: «مکانیسم ماشه تاکنون هرگز در عمل آزموده نشده است و بدون تردید، روسیه و چین به مخالفت شدید خود ادامه خواهند داد.»
نقطه عطف دیپلماسی هسته‌ای
با توجه به شرایط موجود، به‌نظر می‌رسد که پرونده هسته‌ای ایران در لحظه‌ای حساس و تعیین‌کننده قرار گرفته است. اگر سازوکار ماشه جایگزین مذاکره شود، آینده برجام با خطر فروپاشی دائمی روبه‌رو خواهد شد و مسیر دیپلماسی در معادلات ژئوپلیتیک منطقه‌ای به‌شدت محدود می‌شود.
