تروئیکای اروپایی آماده فشردن ماشه تحریم علیه ایران

با نزدیک شدن به پایان مهلت تعیین‌شده از سوی کشورهای اروپایی، منابع غربی روز چهارشنبه از احتمال اجرای مکانیسم ماشه در روز پنجشنبه خبر داده‌اند. تنها سه روز به پایان ضرب‌الاجل اروپا باقی مانده و طبق گزارش‌ها، کشورهای اروپایی تصمیم گرفته‌اند روند فعال‌سازی این مکانیسم را عملی کنند. در مقابل، مقامات ایران با تأکید بر این که اروپا به دلیل عدم پایبندی به برجام حق استفاده از این ابزار را ندارد، همکاری با روسیه و چین را برای جلوگیری از اجرای این مکانیسم دنبال می‌کنند.

مکانیسم ماشه چیست؟

«مکانیسم ماشه» یا همان «اسنپ‌بک» (Snapback mechanism) یک روند قانونی در چارچوب قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل است. این قطعنامه توافق برجام را که در سال ۲۰۱۵ میان ایران و شش قدرت جهانی امضا شد، قانونی کرد و تمامی قطعنامه‌های پیشین علیه ایران را لغو کرد.

اصطلاح «اسنپ‌بک» به معنای بازگشت سریع به وضعیت پیشین است و در توافق برجام بندی گنجانده شده که در صورت تخطی ایران، امکان بازگرداندن همه تحریم‌ها را بدون حق وتوی اعضای شورای امنیت فراهم می‌کند. به این ترتیب، کشورهای عضو توافق می‌توانند با فعال‌سازی این مکانیسم، تحریم‌های پیشین شورای امنیت را دوباره بازگردانند.

ضرب‌الاجل اروپا

پس از روی کار آمدن دولت ترامپ، مذاکرات هسته‌ای میان ایران و آمریکا بدون حضور اروپایی‌ها ادامه یافت. با بروز جنگ ۱۲ روزه، روند مذاکرات متوقف شد و اروپا تلاش کرد با استفاده از بند مکانیسم ماشه، خود را به کانون مهمی در مذاکرات هسته‌ای تبدیل کند. اروپا پس از پایان جنگ به ایران ضرب‌الاجل داد تا پیش از پایان ماه اوت (نهم شهریور) به توافق برسد؛ در غیر این صورت، تروئیکای اروپایی مکانیسم ماشه را فعال خواهد کرد.

پایگاه آمریکایی آکسیوس ماه گذشته گزارش داد که وزرای خارجه فرانسه، آلمان و بریتانیا به همراه مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، ضرب‌الاجل واقعی برای رسیدن به توافق هسته‌ای با ایران را پایان ماه اوت اعلام کرده‌اند. فرایند فعال‌سازی اسنپ‌بک حدود ۳۰ روز طول خواهد کشید و اروپایی‌ها می‌خواهند قبل از به دست گرفتن ریاست شورای امنیت توسط روسیه در اکتبر، اقدامات لازم را انجام دهند.

روایت رسانه‌ها از احتمال فعال شدن مکانیسم ماشه

لارنس نورمن، خبرنگار وال‌استریت ژورنال، روز گذشته در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «اگر مکانیسم ماشه [قرار باشد] این هفته اجرایی شود؛ احتمال قوی وجود دارد فردا رخ دهد.» او افزود که در غیر این صورت، یا اوضاع به طور قابل توجهی تغییر می‌کند یا تمدید قطعنامه ۲۲۳۱ رخ می‌دهد، اما لغو مکانیسم بسیار کم‌احتمال است.

همچنین پایگاه آکسیوس گزارش داد وزرای خارجه فرانسه، آلمان، بریتانیا و مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به مارکو روبیو، وزیر خارجه آمریکا، گفته‌اند مکانیسم تحریم‌های اسنپ‌بک علیه ایران روز پنجشنبه کلید خواهد خورد. این فرایند تمامی تحریم‌های پیشین شورای امنیت را که در سال ۲۰۱۵ برداشته شده بود، بازمی‌گرداند.

شبکه خبری سی‌ان‌ان نیز گزارش داد که سه مقام اروپایی پیش‌بینی کرده‌اند آلمان، فرانسه و بریتانیا فرایند بازگرداندن تحریم‌ها را روز پنجشنبه آغاز خواهند کرد و انتظار دارند ایران در این فاصله اقداماتی برای متوقف کردن تحریم‌ها و همکاری با بازرسان بین‌المللی انجام دهد. رویترز نیز این گزارش‌ها را تأیید و اضافه کرد که اروپا امیدوار است تهران ظرف ۳۰ روز تعهدات هسته‌ای خود را اجرا کند تا اعمال اقدامات شدید به تعویق بیفتد.

واکنش ایران

مقامات ایرانی ضمن تأکید بر این که اروپا به دلیل نقض برجام حق استفاده از این سازوکار را ندارد، اعلام کردند که آماده مذاکره مشروط با آمریکا هستند. سید عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران، گفت:
«بسیاری در داخل کشور معتقدند مذاکره با واشینگتن بی‌نتیجه است و هشدار می‌دهند وقت تهران نباید صرف گفت‌وگوهای بی‌فایده شود.» او افزود: «تهران همچنان آماده مذاکره است، اما فقط در صورتی که واشینگتن تضمین دهد در طول گفت‌وگوها هیچ حمله نظامی انجام نخواهد شد.»

عراقچی همچنین اعلام کرد ایران با چین و روسیه همکاری می‌کند تا مانع بازگشت تحریم‌های اروپایی شود و درباره اهمیت مکانیسم ماشه گفت:
«آن‌ها اکنون تنها ابزاری که فکر می‌کنند در اختیار دارند همین اسنپ‌بک است. ما مواضع خود را روشن کردیم: اولاً، شما اساساً حق استفاده از اسنپ‌بک را ندارید… ثانیاً، حتی اگر حق داشته باشید، بازگشت تحریم‌ها دیگر اهمیت سابق را ندارد.»