پاسخ به همه پرسش‌ها درباره مکانیسم ماشه

با نزدیک شدن به موعد پایانی اولتیماتوم سه کشور اروپایی، رسانه‌های غربی از شروع فرآیند اجرایی مکانیسم ماشه خبر می‌دهند. این بند از برجام که تحت عنوان اسنپ‌بک شناخته می‌شود، تحریم‌های شورای امنیت را که پیش از امضای توافق تعلیق شده بودند، بازمی‌گرداند.

روزنامه واشنگتن پست گزارش داده که بریتانیا، فرانسه و آلمان قصد دارند امروز (پنجشنبه) به‌طور مشترک به شورای امنیت اطلاع دهند که ایران به‌طور جدی مفاد توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ را نقض کرده است. در نتیجه، تحریم‌های بین‌المللی دوباره اعمال خواهند شد.

مقررات بازگشت خودکار تحریم‌ها (اسنپ‌بک) پس از ۳۰ روز به صورت خودکار اجرایی شده و شامل اقدامات گسترده‌ای می‌شود؛ از جمله تحریم تسلیحاتی، محدودیت تولید موشک‌های بالستیک، مسدودسازی دارایی‌ها و ممنوعیت صدور روادید.

چرا مکانیسم ماشه فعال شد؟
با تشدید فشارها پس از جنگ کوتاه اسرائیل و آمریکا علیه ایران، کشورهای اروپایی به بهانه غنی‌سازی اورانیوم، فشارهای دیپلماتیک خود را افزایش دادند. تروئیکای اروپایی، که در دوران ترامپ از مذاکرات هسته‌ای کنار گذاشته شده بودند، از ظرفیت باقی ماندن در برجام استفاده کردند تا بتوانند ایران را به عقب‌نشینی و محدود کردن برنامه هسته‌ای وادار کنند.

اروپا دو شرط برای استفاده نکردن از مکانیسم ماشه داشت؛ اول همکاری با آژانس و ارائه دسترسی کامل به بازرسان و دوم انجام گفتگوهای مجدد ایران و آمریکا که ایران آن را مشروط به تضمین عدم حمله اسرائیل کرد. با رد شرط دوم توسط واشنگتن، مسیر اعمال تحریم‌ها باز شد.

قطعنامه‌هایی که بازمی‌گردند:
قطعنامه‌هایی که در صورت فعال شدن مکانیسم ماشه دوباره اجرایی می‌شوند عبارتند از:

1. قطعنامه ۱۶۹۶ (۲۰۰۶) – توقف فعالیت‌های غنی‌سازی

2. قطعنامه ۱۷۳۷ (۲۰۰۶) – تحریم‌های اولیه علیه افراد و نهادها

3. قطعنامه ۱۷۴۷ (۲۰۰۷) – گسترش محدودیت‌ها بر صادرات سلاح

4. قطعنامه ۱۸۰۳ (۲۰۰۸) – تحریم‌های بانکی و مسافرتی

5. قطعنامه ۱۸۳۵ (۲۰۰۸) – تأیید مواضع قبلی و هشدار شدیدتر

6. قطعنامه ۱۹۲۹ (۲۰۱۰) – سخت‌گیرانه‌ترین تحریم‌ها شامل تسلیحاتی و مالی

7. قطعنامه ۲۲۲۴ (۲۰۱۵) – تمدید مأموریت گروه کارشناسان نظارت

چه پیامدهایی در انتظار ایران است؟
برخی سناریوها در فضای داخلی و شبکه‌های اجتماعی شامل صفر شدن صادرات نفت، تنش ارزی، دوبرابری تورم و احتمال حمله نظامی به بهانه فصل هفتم شورای امنیت است.

واکنش ایران:
ایران، طبق گفته کاظم غریب‌آبادی، اعلام کرده که اروپایی‌ها هیچ مبنای حقوقی برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه ندارند و در صورت اقدام، تهران واکنش متقابل نشان خواهد داد و تعامل با آژانس متوقف خواهد شد. این می‌تواند شامل قطع همکاری با NPT و اقداماتی موسوم به «پاسه ویژه» شود، از جمله تهدید به بستن تنگه هرمز.

با این حال، ایران در تلاش است تا با حفظ اتحاد داخلی، مدیریت بازار ارز و طلا و تقویت دیپلماسی منطقه‌ای، فشارها را مهار کند. حتی با وجود تحریم‌های گذشته، می‌توان تا حدی بازار داخلی را کنترل نمود و مسیر مذاکره را باز نگاه داشت.