مجلس ایران در آستانه طرح جنجالی خروج از ان‌پی‌تی
بحث درباره خروج ایران از معاهده منع گسترش تسلیحات هسته‌ای (ان‌پی‌تی) دوباره در صحن مجلس داغ شده و این موضوع با واکنش‌های متفاوتی از سوی کارشناسان و دیپلمات‌های سابق مواجه است.
بحث سه‌فوریتی ایران برای خروج از ان‌پی‌تی، همچنان در دستور کار مجلس شورای اسلامی قرار دارد و واکنش‌ها و اظهارنظرها پیرامون آن ادامه دارد. در میانه این گفت‌وگوها، کارشناسان بر لزوم بررسی دقیق مزایا و معایب چنین اقدامی و ارزیابی پیامدهای کوتاه‌مدت و بلندمدت آن تأکید دارند.
برای تحلیل موضوع، هم‌میهن با کوروش احمدی، دیپلمات اسبق نمایندگی ایران در سازمان ملل، و رحمن قهرمان‌پور، کارشناس روابط بین‌الملل، گفت‌وگو کرده است. هر دو کارشناس از زاویه خود به مسائل مطرح شده پرداخته‌اند، اما در نکته‌ای مشترک، نسبت به خروج از ان‌پی‌تی دیدگاهی منفی دارند.
حسینعلی حاجی‌دلیگانی، نایب‌رئیس اول کمیسیون اصل ۹۰ مجلس، از ارائه طرح سه‌فوریتی خروج از ان‌پی‌تی خبر داده که به سرعت قابلیت اجرایی خواهد داشت. ابراهیم عزیزی، رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی، نیز اشاره کرده که سه طرح مختلف در این کمیسیون برای خروج از ان‌پی‌تی مطرح است. با این حال، وزارت خارجه ایران به‌طور ضمنی مخالفت خود را نشان داده است؛ اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت خارجه، در گفت‌وگو با خبرگزاری شین‌هوا گفته است: «ما عضو معاهده منع اشاعه سلاح‌های هسته‌ای (ان‌پی‌تی) هستیم و تا زمانی که عضو این معاهده باشیم، باید بتوانیم از حقوق خود، از جمله حقوق مندرج در ماده ۴ معاهده، بهره‌مند شویم.»
از سوی دیگر، شورای امنیت ملی هنوز موضع مشخصی درباره این طرح نگرفته و وزیر خارجه نیز تأکید کرده است که بحث، حداقل در مجلس، همچنان مطرح است. برخی جریان‌های تندرو مدت‌هاست از احتمال خروج ایران از ان‌پی‌تی صحبت می‌کنند و این اقدام را واکنشی به اقدامات طرف‌های مقابل می‌دانند. بنا بر نظر این گروه، خروج ایران می‌تواند طرف‌های اروپایی، آمریکایی و اسرائیلی را وادار به عقب‌نشینی کند، برنامه هسته‌ای ایران را بپذیرند و تحریم‌ها را کاهش دهند.
با این حال، جزئیات عملی این سناریو مشخص نیست. بسیاری از حامیان خروج از ان‌پی‌تی نمی‌گویند ایران پس از خروج دقیقاً چه اقدامی انجام خواهد داد؛ برخی گزینه غنی‌سازی ۹۰ درصدی را مطرح می‌کنند و دیگران حتی به سناریوی ساخت بمب اتم اشاره دارند.
رحمن قهرمان‌پور، کارشناس مسائل بین‌الملل، توضیح می‌دهد: «در عرف بین‌المللی، خروج از ان‌پی‌تی یعنی کشوری قصد ساخت بمب هسته‌ای دارد. تنها کشوری که تاکنون از پیمان خارج شده، کره شمالی است.» او اشاره می‌کند که خروج از این پیمان نه تنها از نظر سیاسی بحران‌زا است، بلکه پیامدهای جدی برای امنیت هسته‌ای جهان دارد.
کوروش احمدی، دیپلمات سابق، نیز می‌گوید: «هر اقدامی در سیاست خارجی باید با بررسی امکانات داخلی و خارجی انجام شود. بدون سنجش قدرت و توان واقعی، تصمیم به خروج از ان‌پی‌تی صرفاً اقدامی نمادین خواهد بود که ممکن است کشور را در معرض جنگی دوم قرار دهد.»
هر دو کارشناس بر این نکته تأکید دارند که دیپلماسی تنها راه جلوگیری از درگیری‌های احتمالی است. احمدی می‌افزاید: «تمرکز بر مذاکره و ارزیابی دقیق خواسته‌های طرف مقابل، تنها راه مؤثر برای حل مشکلات موجود است و نباید اظهارات عمومی و تبلیغاتی مقامات، مبنای تصمیم‌گیری قرار گیرد.»
در نهایت، طرح سه‌فوریتی خروج از ان‌پی‌تی با چالش‌های حقوقی، سیاسی و امنیتی قابل توجهی روبه‌روست و کارشناسان هشدار می‌دهند که بدون ارزیابی واقع‌بینانه، پیامدهای این اقدام می‌تواند فراتر از تهدیدات ساده باشد و کشور را در موقعیت حساسی قرار دهد.
