پزشکیان با انتقاد تند: بساط بودجه‌های بی‌حاصل باید جمع شود!
مسعود پزشکیان در اظهاراتی صریح و جنجالی، پرده از بودجه‌هایی برداشت که به گفته او سال‌هاست صرف نهادها و بنیادهایی می‌شود که هیچ کارآمدی ندارند.
روزنامه هم‌میهن نوشت: مسعود پزشکیان با همان لحن ویژه و رک‌گویانه خود، حرفی را بر زبان آورد که بسیاری مدت‌ها انتظار شنیدنش را داشتند. او گفت:
«تا دل‌تان بخواهد مؤسسات و بنیادهایی داریم که هیچ خروجی مشخصی ندارند، اما همچنان پول به این‌ها داده می‌شود. خب چرا باید چنین کاری کنیم؟ کارمان شده فقط ریخت‌وپاش برای یک سری بنیاد و سازمان بی‌فایده که به هیچ دردی نمی‌خورند. به آقایان هم گفته‌ام این بساط باید جمع شود.»
این سخنان با واکنش‌های متعددی همراه شد. برخی از کارشناسان هشدار داده‌اند که هرگونه تلاش برای قطع این بودجه‌ها با مقاومت شدید ذی‌نفعان مواجه خواهد شد. با این حال، تحلیلگران معتقدند دولت اگر به‌صورت منطقی عمل کند، باید بی‌هیچ ملاحظه‌ای بودجه‌های غیرضروری را حذف کند. در این میان یادآوری شد که امام علی (ع) در خطبه‌ای مشهور پس از خلافت خود گفته بود: «اموال را حتی اگر به نکاح زنان کرده باشند برمی‌گردانم.»
البته همان‌طور که نویسنده گزارش تأکید می‌کند، انتظار نمی‌رود پزشکیان به چنین شدتی عمل کند؛ اما دست‌کم می‌توان امیدوار بود که دولت در لایحه پیشنهادی خود، هزینه‌هایی که هیچ ارتباطی با زندگی مردم ندارند را حذف کند. هرچند بعید نیست مجلس تندرو دوباره آنها را بازگرداند.
پرسشی که این روزها ذهن بسیاری را مشغول کرده، بزرگی بیش از حد دولت و انباشت نیروهای کم‌کیفیت در آن است. به گفته کارشناسان، ریشه این وضعیت به سال‌های اتکای دولت‌ها به درآمدهای نفتی برمی‌گردد؛ زمانی که به راحتی وظایف و ساختارهای تازه تعریف می‌شد و آشنایان، دوستان و هم‌حزبی‌ها در بدنه دولت استخدام می‌شدند.
مشکل اما فقط حقوق‌های بی‌ثمر نبود؛ این افراد کم‌سواد و بی‌تجربه، روند کار دیگران را نیز مختل می‌کردند. رفته‌رفته همان واحدهای کوچک به سازمان‌های جداگانه تبدیل شدند و برای خود ردیف بودجه گرفتند. اما با کاهش درآمدهای نفتی، این چرخه دیگر جوابگو نبود و دولت ناچار شد برای جبران کسری، فشار مالیاتی را بیشتر کند و نقدینگی را افزایش دهد؛ اقدامی که خود تبعاتی تازه ایجاد کرد.
به باور نویسنده گزارش، نخستین اقدام اساسی باید اصلاح ساختار بودجه و حرکت به‌سوی «بودجه‌ریزی عملیاتی» باشد. در این مدل، بودجه بر اساس نتایج و دستاوردها تخصیص می‌یابد، نه صرفاً هزینه‌ها. برای نمونه، دستگاه‌های مذهبی و رسانه‌ای که هر سال هزاران میلیارد تومان بودجه می‌گیرند، باید پاسخ دهند که چرا با وجود این هزینه‌ها، دینداری در جامعه رو به افول است یا چرا رسانه‌های رسمی با کاهش جدی مخاطب روبه‌رو هستند.
راهکار دیگر، کاهش نیروهای مازاد است. پیشنهاد می‌شود کارکنان اضافی با دریافت حداقل حقوق به خانه فرستاده شوند تا هم هزینه‌های جاری دولت در بخش‌هایی چون آب، برق و ساختمان کاهش یابد و هم بهره‌وری دستگاه‌ها افزایش پیدا کند.
در نهایت، تأکید می‌شود که بودجه‌های عمرانی این نهادهای کم‌اثر باید به‌طور کامل حذف شود و جای آن را بودجه‌های مبتنی بر عملکرد بگیرد. به گفته نویسنده، حتی اگر دولت به‌طور کامل نتواند مانند امام علی (ع) عمل کند، دست‌کم می‌تواند این منابع را صرف کاهش وابستگی به بانک مرکزی کند؛ اقدامی که مانع فشار بیشتر بر جیب مردم خواهد شد.
به باور کارشناسان، بهتر است بخشی از این بودجه‌ها به سمت پروژه‌هایی چون مدرسه‌سازی هدایت شود؛ پروژه‌ای که طبق گزارش اخیر هم‌میهن، ممکن است تا یک دهه آینده هم به سرانجام نرسد، مگر اینکه منابع مالی تازه به آن اختصاص داده شود.
