وعده رفع فیلتر هم به بن‌بست رسید؛ شکست گام دوم دولت پزشکیان در آزادسازی اینترنت
پس از گذشت بیش از ۱۶ ماه از وعده رئیس‌جمهور برای پایان فیلترینگ و آزادسازی پلتفرم‌های بین‌المللی، خبرها از شکست گام دوم طرح رفع فیلتر حکایت دارد.
در حالی‌که طی بیش از یک سال گذشته، سخنگوی دولت و وزیر ارتباطات بارها در برابر پرسش‌های مکرر خبرنگاران درباره زمان رفع فیلتر پلتفرم‌هایی چون تلگرام و اینستاگرام لبخند زده و تنها به جملاتی تکراری مانند «دولت پای وعده خود ایستاده» بسنده کرده‌اند، حالا منابع آگاه از شکست اجرای گام دوم طرح رفع فیلتر خبر می‌دهند.
بنا به گزارش شرق، بر اساس پیگیری‌های انجام‌شده، روز شنبه سوم آبان، کمیته بررسی رفع فیلترینگ که به دستور مسعود پزشکیان در مرکز ملی فضای مجازی تشکیل شده، تشکیل جلسه داده اما در نهایت با رفع فیلتر سه پلتفرم تلگرام، یوتیوب و اینستاگرام مخالفت کرده است. به این ترتیب، بیش از ۱۶ ماه پس از وعده رئیس‌جمهور مبنی بر پایان محدودیت‌های اینترنتی، تنها دو پلتفرم واتس‌اپ و گوگل‌پلی از فیلتر خارج شده‌اند.
این رأی منفی در شرایطی صادر شده که دولت از ابتدای فعالیت خود بر «وفاق ملی در شورای‌عالی فضای مجازی» تأکید داشته، اما مخالفت برخی اعضا موجب شده طرح رفع فیلتر با چالش جدی مواجه شود. هم‌زمان، بسیاری از کاربران ایرانی با ناامیدی از تحقق وعده‌ها، ترجیح داده‌اند همچنان از فیلترشکن‌ها برای دسترسی به شبکه‌های اجتماعی استفاده کنند؛ تا جایی که برخی تحلیلگران وعده رفع فیلتر دولت را «از اولویت ملی به طنزی تکراری» تشبیه کرده‌اند.
گام نخست رفع فیلتر، در چهارم دی‌ماه ۱۴۰۳ با آزادسازی واتس‌اپ و گوگل‌پلی برداشته شد؛ اتفاقی که در آن زمان از سوی وزارت ارتباطات به عنوان «آغاز مسیر جدید ارتباط آزاد» تبلیغ شد. اما همان زمان کارشناسان هشدار دادند اجرای مرحله‌ای رفع فیلترینگ، در نهایت به تعویق دائمی مراحل بعدی منجر خواهد شد، پیش‌بینی‌ای که اکنون پس از گذشت ۱۱ ماه به واقعیت پیوسته است.
در ماه‌های اخیر، جنگ ۱۲ روزه رژیم صهیونیستی علیه ایران و بحران‌های متوالی داخلی بهانه‌ای برای توقف روند رفع فیلتر شد. با وجود اظهارات رئیس‌جمهور مبنی بر ادامه مذاکرات با پلتفرم‌ها، همچنان هیچ شبکه اجتماعی جدیدی از محدودیت خارج نشده است. حتی سخنگوی دولت در پاسخ به خبرنگاران، با طعنه‌ای غیرمنتظره گفت: «شاید اگر اسرائیل به ایران تجاوز نکرده بود، فیلترینگ زودتر رفع می‌شد!»
به گفته منابع مطلع، جلسه اخیر کمیته رفع فیلتر در حالی برگزار شد که برخی نمایندگان نهادهای امنیتی و قضایی با طرح وزارت ارتباطات مخالفت کردند. در نتیجه، مسیر دولت برای اجرای گام دوم به بن‌بست رسید و مسعود پزشکیان بار دیگر دستور داده است موضوع رفع فیلتر با سرعت بیشتری پیگیری شود، اما بدون دخالت مستقیم شخص او؛ چراکه رئیس‌جمهور بیم دارد مداخله علنی، باعث بازگشت محدودیت‌ها از سوی نهادهای دیگر شود.
پزشکیان در نخستین ماه‌های حضور در دولت، تصمیم‌گیری درباره فیلترینگ را به شورای‌عالی فضای مجازی واگذار کرد؛ اقدامی که بسیاری از کارشناسان آن را «گل‌به‌خودی سیاسی»** توصیف کردند. از آن زمان تاکنون، بیش از یک‌سال از تلاش دولت برای جلب رضایت مخالفان رفع فیلتر می‌گذرد و عملا هیچ پلتفرم جدیدی آزاد نشده است.
منتقدان این روند معتقدند مصوبه ۳۲ بندی شورای‌عالی فضای مجازی در دی‌ماه گذشته، مانعی بزرگ بر سر راه آزادسازی کامل اینترنت بوده است. بر اساس گفته‌های محمد سرافراز، عضو این شورا، مصوبه مذکور نه‌تنها محدودکننده است، بلکه با شرط «حاکمیت‌پذیری پلتفرم‌های خارجی» عملا امکان رفع فیلتر از یوتیوب، تلگرام و اینستاگرام را از بین برده است. سرافراز تأکید دارد: «با این شرایط و استناد به همان مصوبه، بسیار بعید است پلتفرم دیگری آزاد شود؛ مگر اینکه اتفاقی خارج از این چارچوب بیفتد.»
او همچنین هشدار داده است که سیاست گام‌به‌گام رفع فیلتر از ابتدا اشتباه بوده است، زیرا «ضررهای فیلترینگ همچنان پابرجاست و منافع آزادسازی نیز به دست نیامده». در حال حاضر، بر اساس آمارهای غیررسمی، بیش از ۸۰ درصد کاربران اینترنت در ایران از VPN استفاده می‌کنند؛ وضعیتی که هم هزینه‌های مالی و امنیتی را افزایش داده و هم آسیب‌های اجتماعی و فرهنگی را تشدید کرده است.
در نهایت، ۱۱ ماه پس از گام اول، آنچه به عنوان پروژه رفع فیلتر گام‌به‌گام معرفی شد، به نظر می‌رسد بیش از آنکه طرحی اجرایی باشد، به نمایشی سیاسی تبدیل شده است. وعده‌های تکراری با عبارت‌های «در حال بررسی است» و «دولت پای قول خود ایستاده» دیگر برای کاربران قانع‌کننده نیست. حالا پرسش اصلی جامعه این است:
«چه کسی واقعا تصمیم‌گیر رفع فیلتر در ایران است؟»
