یادداشت تامل برانگیز عباس آخوندی درباره این روزهای ایران: واقعا چاره ای جز جنگ نیست؟
عباس آخوندی در تحلیل خود می‌نویسد که یکی از مهم‌ترین مسئولیت‌های دولت‌ها تأمین امنیت و جلوگیری از جنگ است.
وی تأکید می‌کند که بالاترین هدف هر دولت، تأمین صلح و امنیت برای مردم است و جنگ‌ها همواره هزینه‌های گزاف جانی و مالی به همراه دارند که اثرات فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی آن فراتر از مرزهاست.
آخوندی به تاریخ می‌پردازد و به اشغال ایران در شهریور 1320 توسط متفقین اشاره می‌کند و می‌گوید: «پیامد این اشغال برکناری رضاشاه و افزایش دخالت‌های خارجی در سیاست داخلی ایران بود.» این ضعف در حکومت مرکزی موجب بروز بحران‌هایی در آذربایجان و کردستان شد و گروه‌های تجزیه‌طلب با حمایت شوروی دولت‌های خودمختار تأسیس کردند. او می‌افزاید: «قحطی، تورم و کمبود کالا تا مدت‌ها زبانزد مردم این سرزمین شد.»
آخوندی ادامه می‌دهد که اشغال بی‌ثباتی را به اقتصاد ایران تحمیل کرد و وابستگی به غرب، به‌ویژه آمریکا، افزایش یافت. بحران اقتصادی و ناامنی سبب مهاجرت گسترده به شهرها شد و همچنین شیوع بیماری‌هایی مانند تیفوس و وبا مشکلات بیشتری برای مردم ایجاد کرد. او نتیجه‌گیری می‌کند که تاثیرات عمیق این اشغال بر سیاست، اقتصاد و جامعه ایران مانع از تحقق تحولات مثبت در تاریخ معاصر کشور شد.
وی سپس به پرسش تاریخی این موضوع اشاره می‌کند که آیا این وضعیت اجتناب‌ناپذیر بود یا نه. تاریخ‌نگاران نظرات متضادی درباره اینکه آیا اشغال ایران به دلیل سیاست‌های نادرست رضاشاه بود، ابراز می‌دارند. فریدون آدمیت به عنوان تاریخ‌نگاری برجسته، بر این عقیده است که لجاجت رضاشاه در برابر متفقین بهانه‌ساز شده است. اما واقعیت این است که هزینه‌های این اشغال بر ملت ایران بسیار سنگین بوده و هنوز هم پیامدهای آن مشهود است. آخوندی می‌گوید: «بدون شک، اگر آن اشغال رخ نمی‌داد، سرنوشت ایران متفاوت و بهتری می‌بود.»
آخوندی بر مشابهت وضع جنگ تحمیلی از 1359 تا 1367 تأکید کرده و می‌پرسد: «آیا نمی‌شد این جنگ زودتر خاتمه یابد؟» او به خسارات انسانی و مالی این جنگ اشاره می‌کند؛ «ایران حدود ۲۰۰ هزار شهید، ۶۳۰ هزار جانباز و ۴۱ هزار آزاده داشته و خسارات مالی جنگ بالغ بر ۱۲۰۰ میلیارد دلار برآورد شده است.» به عقیده وی، اگر در مقاطع حساس جنگ مانند فتح خرمشهر، مذاکرات صلح انجام می‌شد، خسارات به مراتب کمتر می‌بود.
معاون سابق وزیر راه و شهرسازی، درباره ریشه‌های دیدگاه‌های ضد صلح در ایران اظهارنظر می‌کند و بیان می‌کند که شرایط نابسامان امروز کشور، مانند فقر و ناامنی اجتماعی، ریشه در عدم مدیریت درست منازعات دارد. او اظهار می‌کند: «امروز ما در آستانه یک منازعه بین‌المللی دیگر قرار داریم و این شبهه‌ها دوباره در تاریخ تکرار خواهد شد.»
آخوندی در پایان به سنت ایرانی اشاره می‌کند که همواره آشتی را بر جنگ ترجیح داده و حماسه‌سرای ایرانی، فردوسی، در آثار خود به بررسی فلسفه جنگ و صلح پرداخته است. او بر این نکته تأکید می‌کند که فردوسی جنگ و صلح را در تعامل و تضاد با یکدیگر به تصویر می‌کشد و صلح به عنوان هدف نهایی و جنگ به عنوان یک آزمون انسانی در نظر گرفته می‌شود.
در نهایت، آخوندی به آموزه‌های اسلام نیز اشاره کرده و آیه‌ای از قرآن را نقل می‌کند: «و اگر دشمنان به صلح و مسالمت تمایل داشتند، تو نیز مایل به صلح باش و کار خود به خدا واگذار.»
