پشت پرده اظهارات جنجالی وزیر خارجه ترکیه علیه ایران

پس از اظهارات تند وزیر امور خارجه ترکیه، که ایران را به خاطر دخالت‌هایش در سوریه و برخی دیگر از مسائل منطقه‌ای مورد انتقاد قرار داد، روابط تهران و آنکارا وارد فاز جدیدی از تنش‌ها شد. این اظهارات نه تنها توجه رسانه‌ها را جلب کرده، بلکه موجی از واکنش‌های دیپلماتیک و تحلیلی را در پی داشت.

«هاکان فیدان» وزیر امور خارجه ترکیه در مصاحبه‌ای با الجزیره، موضعی انتقادی نسبت به سیاست ایران در سوریه اتخاذ کرد و اظهار داشت: «اگر سیاست ایران در سوریه به این شکل ادامه یابد، به نظر نمی‌رسد که سیاست صحیحی باشد. اگر شما بخواهید با حمایت از یک گروه در داخل کشوری دیگر ناآرامی ایجاد کنید، کشورهای دیگر هم می‌توانند شما را با حمایت از برخی گروه‌ها اذیت کنند.» برخی تحلیلگران این اظهارات را به عنوان تهدیدی کلامی و خصمانه علیه ایران ارزیابی کرده‌اند.

در واکنش به این گفته‌ها، اسماعیل بقائی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، در شبکه اجتماعی ایکس به شدت به اظهارات فیدان پاسخ داد و نوشت: «نادیده گرفتن دست‌های آشکار و پنهان آمریکا و اسرائیل در تحولات منطقه اشتباهی بزرگ است. به گفته وزیر امور خارجه ترکیه، منطقه باید از فرهنگ سلطه‌جویی یک کشور بر دیگران رها شود، اما آیا اسرائیل از این قاعده مستثنی است؟»

این تبادل نظرات و اظهارات میان ایران و ترکیه، تحلیلگران را به تفکر درباره علل اصلی این تنش‌ها و شرایط سیاست خارجی ایران و ترکیه واداشته است. جلال ساداتیان، دیپلمات پیشین ایران در انگلستان، در تحلیل این موضوع اشاره کرد که رفتار فیدان ناشی از اختلال در سیاست خارجی ایران است و این اختلالات باعث شده است که همسایگان ایران به اتخاذ مواضع تندتر و تهدیدآمیز علیه کشور اقدام کنند.

وی در ادامه گفت: «در دنیای سیاست، قدرت‌طلبی و توانمندی کشورها همیشه مطرح است. این قدرت‌طلبی به ویژه از منظر ژئوپلیتیک و روابط دیپلماتیک کشورها شکل می‌گیرد. متاسفانه طی سال‌های اخیر، ایران نتوانسته است در عرصه سیاست خارجی، توازن مناسبی بین شرق و غرب برقرار کند و همین امر موجب شده که کشورهای همسایه نظیر ترکیه و آذربایجان به سمت اتخاذ سیاست‌های تهاجمی‌تر علیه ایران حرکت کنند.»

جلال ساداتیان همچنین افزود: «یکی از دلایل عمده رفتارهای اینچنینی ترکیه، عدم به کارگیری مهره‌های موثر در سیاست خارجی است. به عنوان مثال، در زمانی که کشور به وزنه‌هایی همچون محمدجواد ظریف نیاز داشت، تلاش‌هایی برای حذف وی از تیم سیاست خارجی صورت گرفت. این رفتارها باعث شده تا کشورهای همسایه ایران از جمله ترکیه، به خود این جسارت را بدهند که به سیاست‌های ایران به شکل تهدیدآمیز نگاه کنند.»

دیپلمات پیشین ایران در این زمینه ادامه داد: «برخوردهای تند و تهدیدآمیز فیدان نشان‌دهنده یک تلاش برای کاهش قدرت ژئوپلیتیکی ایران است. اگرچه نباید به این اظهارات واکنش تند نشان دهیم، اما لازم است تا مسیری مناسب برای گفت‌وگو با غرب ایجاد کنیم. زیرا وقتی کشورهای همسایه احساس کنند که ایران در سیاست خارجی خود بسته و بی‌حرکت است، آنها فشار بیشتری بر ایران وارد خواهند کرد.»

ساداتیان با تأکید بر اهمیت دیپلماسی در این شرایط افزود: «ما باید برای تسهیل مذاکرات با غرب تلاش کنیم، چرا که انفعال در سیاست خارجی و عدم برقراری ارتباط با دیگر کشورها به نقطه ضعفی برای ایران تبدیل شده است. باید از این ضعف‌های موجود در سیاست خارجی کشور بهره برداری بهتری کنیم تا در آینده بتوانیم منافع خود را به شکل بهتری تأمین کنیم.»

این تحلیل‌ها نشان می‌دهد که درک و تحلیل درست از شرایط ژئوپلیتیکی و رفتار کشورهای همسایه می‌تواند تأثیر زیادی بر استراتژی‌های آینده ایران در سیاست خارجی داشته باشد.