چند روایت از پشت پرده حذف ظریف و طیب‌نیا از دولت؛ آیا دولت پزشکیان گرفتار بازی‌های درونی شده است؟
حاشیه‌های دولت پزشکیان هر روز ابعاد تازه‌ای به خود می‌گیرد. یکی از مهم‌ترین و جنجالی‌ترین مسائل در این دولت، حذف برخی چهره‌های کلیدی همچون محمدجواد ظریف و علی طیب‌نیا از دولت است.
در همان ابتدای روی کار آمدن دولت پزشکیان، چهار وعده کلیدی به‌طور رسمی اعلام شد؛ رفع فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی، تعیین تکلیف قانون حجاب، خروج از لیست سیاه FATF و تلاش برای رفع تحریم‌ها. اما آنچه که بیشتر از این وعده‌ها در سطح رسانه‌ها و افکار عمومی بازتاب پیدا کرد، ناکامی در تحقق این اهداف بود. در کنار این چالش‌ها، دولت پزشکیان شاهد حذف‌های کلیدی نیز بود.
از جمله اولین تغییرات مهم، استیضاح عبدالناصر همتی وزیر اقتصاد بود که به‌دنبال آن از سمت خود کنار رفت. همین‌طور محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه پیشین، تحت فشارهای سیاسی به‌ویژه از جانب تندروها و در نهایت به توصیه رئیس قوه قضائیه از دولت کناره‌گیری کرد. این تحولات گرچه به‌نظر بر اثر عوامل خارجی روی داده، اما برخی روایت‌ها حکایت از دست‌های پنهان در درون دولت دارد که به‌شکل خاموش و بی‌سر و صدا این حذف‌ها را رقم زده‌اند.
در این میان، حذف علی طیب‌نیا از سمت معاون اول رئیس‌جمهور یکی از مسائل مهمی بود که مورد توجه قرار گرفت. طیب‌نیا که با سابقه مدیریتی و اقتصادی خود گزینه‌ای مناسب برای این پست به‌شمار می‌آمد، به‌نوعی سبب خوشحالی طرفداران پزشکیان و گروه‌های سیاسی مختلف شده بود. با این حال، به‌دلایلی این انتصاب هرگز به واقعیت نپیوست و او در جایگاه مشاور عالی رئیس‌جمهور نیز نتواست دوام بیاورد.
در پشت این جابجایی‌ها، برخی منابع از نقش افرادی در دولت سخن گفته‌اند که به‌ویژه از تیم معاون اجرایی رئیس‌جمهور نام برده‌اند. این فرد، که خود به‌نظر بیشتر بر اساس روابط شخصی با مسعود پزشکیان به دولت راه یافته، گفته می‌شود که در موارد مختلف نقش کلیدی در این حذف‌ها ایفا کرده است. این روایت‌ها حتی به حذف محمدجواد آذری جهرمی، وزیر پیشین ارتباطات و فناوری اطلاعات دولت روحانی نیز اشاره دارد. جهرمی که در ابتدا برای همکاری در دولت جدید اعلام آمادگی کرده بود، به‌دنبال فشارهای درون‌دولتی از کابینه کنار رفت. برخی از این روایت‌ها، عامل اصلی حذف جهرمی را معاون اجرایی پزشکیان، یعنی قائم‌پناه، معرفی می‌کنند.
نقش سیاسی عارف و قائم‌پناه در تغییرات کابینه
در کنار قائم‌پناه، برخی رسانه‌ها و تحلیلگران از محمدرضا عارف به‌عنوان یکی از عوامل اصلی حذف ظریف و آذری جهرمی یاد کرده‌اند. این روایت‌ها ادعا می‌کنند که عارف و قائم‌پناه در تلاش بودند تا از پیشرفت سیاسی ظریف و جهرمی جلوگیری کنند. در دوران مبارزات انتخاباتی ۱۴۰۳، ظریف و آذری جهرمی به‌شدت تحت فشار از سوی برخی حلقه‌های درونی حامیان پزشکیان قرار گرفتند. به گفته برخی منابع، عارف و قائم‌پناه در ابتدا جهرمی را از حضور در کابینه پزشکیان حذف کردند، و سپس با تأسیس کابینه‌ای که ظریف به‌طور جدی از آن مخالفت کرد، زمینه‌های حذف او را نیز فراهم کردند.
با این حال، یکی از منابع نزدیک به دولت در گفت‌وگو با خبرآنلاین از روابط خوب پزشکیان با ظریف و طیب‌نیا خبر داده و گفته است که هیچ دخالتی از جانب عارف در این تغییرات نداشته است.
چرا معاون پارلمانی نتوانست در لابی‌ها موفق باشد؟
یکی دیگر از افراد پرسروصدای دولت پزشکیان، شهرام دبیری معاون پارلمانی رئیس‌جمهور است. انتصاب دبیری به این سمت با اعتراض‌های بسیاری همراه بود. دبیری که هیچ‌گونه تجربه‌ای در مجلس نداشت، به‌دلیل ارتباطات شخصی با پزشکیان این مسئولیت را برعهده گرفت. اما ضعف‌های جدی در لابی‌گری و روابط با مجلس باعث شد تا دولت در مواردی از جمله استیضاح وزیر اقتصاد به مشکل برخورد کند. این در حالی بود که تمامی وزرای پیشنهادی پزشکیان توانسته بودند از مجلس رأی اعتماد بگیرند، اما این امر به‌دلیل تلاش‌های شخص رئیس‌جمهور و بدون کمک معاون پارلمانی صورت گرفت.
در حالی که دبیری در زمان استیضاح وزیر اقتصاد در خارج از کشور به‌سر می‌برد، عکس‌های او از سفر به قطب جنوب در ایام نوروز منتشر شد. این مسئله باعث شد تا برخی حتی خواهان برکناری او از سمت معاونت پارلمانی شوند. محمد مهاجری، یکی از حامیان مسعود پزشکیان، در واکنش به این موضوع در توییتر خود نوشت: «با اینکه هنوز ۶ ماه از انتصاب دبیری نگذشته، او چهار سفر خارجی با هزینه شخصی داشته است!» این اظهارات به هیچ‌وجه نتواست حامیان دولت را قانع کند و فشارها برای تغییر معاون پارلمانی افزایش یافت.
دولت پزشکیان در دام یکدست‌سازی؟
با نزدیک شدن به دور دوم انتخابات ۱۴۰۳، بسیاری از حامیان مسعود پزشکیان امیدوار بودند که او بتواند مسیری متفاوت از دولت‌های پیشین در پیش گیرد و مسیر تکثرگرایی را در دولت دنبال کند. اما ضعف‌های آشکار در عملکرد برخی معاونان و حذف افراد مختلف از کابینه نشان می‌دهد که دولت پزشکیان همچنان در دام سیاست‌های خالص‌سازی گرفتار شده است. اگر پزشکیان نتواند این مشکلات را برطرف کند، خطر نادیده گرفتن تنوع در دولت و جامعه به‌طور کلی وجود دارد و این می‌تواند به ناکامی دولت در مدیریت امور کشور منجر شود.
در نهایت، دولت پزشکیان باید با چالش‌های پیچیده‌ای مواجه شود که تنها با تغییر در شیوه مدیریت و تصمیم‌گیری‌های سیاسی می‌توان از آن‌ها عبور کرد.
