اولین واکنش قاطع فیفا به اقدام جنجالی آمریکا برای بازی مصر و ایران
در حالی که شمارش معکوس برای جام جهانی ۲۰۲۶ آغاز شده، اقدام بحثبرانگیز برخی نهادهای محلی در آمریکا درباره نامگذاری مسابقه ایران و مصر موجی از واکنشها را برانگیخته است.
در آستانه برگزاری جام جهانی ۲۰۲۶ به میزبانی آمریکا، مکزیک و کانادا، فضای ورزش بینالمللی بار دیگر تحت تأثیر دغدغههایی قرار گرفته که به سیاست داخلی و رویکردهای خارجی واشنگتن گره خورده است. ایالات متحده طی سالهای اخیر با تحریمهای یکجانبه و اعمال فشارهای سیاسی علیه برخی کشورها – از جمله ایران – بارها مورد توجه رسانهها و افکار عمومی قرار گرفته و اکنون با نقشآفرینی بهعنوان یکی از میزبانان اصلی جام جهانی، حساسیتها نسبت به احتمال بروز رفتارهای سیاسیزده در حوزه ورزش افزایش یافته است.
این نگرانی بهویژه زمانی پررنگتر شد که برخی نهادهای محلی در آمریکا نشانههایی از تلاش برای پیوند زدن رقابتهای ورزشی با پیامهای ایدئولوژیک از خود نشان دادند؛ مسیری که برخلاف اصول بیطرفی در فوتبال بوده و میتواند تنش فرهنگی، سوءبرداشت و بیاحترامی نسبت به باورهای ملتها را تقویت کند؛ بهخصوص در مورد کشورهایی که هدف فشارهای سیاسی آمریکا قرار داشتهاند.
طرح نامگذاری ایدئولوژیک در سیاتل؛ آغاز جنجال
در همین فضا، بحثهایی در سطح محلی مطرح شد مبنی بر اینکه دیدار ایران و مصر در شهر سیاتل تحت عنوانی مرتبط با حمایت از اقلیتهای جنسی برگزار شود؛ رویکردی که بدون هماهنگی رسمی با فیفا و بدون توجه کافی به حساسیتهای فرهنگی و مذهبی دو کشور مسلمان، واکنشهای تند رسانهای و رسمی را در پی داشت.
در نتیجه مراجعات و استعلامها، یک منبع معتبر در فدراسیون بینالمللی فوتبال تأکید کرده است که هیچ تصمیمی از سوی فیفا درباره «اسمگذاری مسابقات» یا استفاده از نمادهای مرتبط با گرایشهای جنسی اتخاذ نشده و چنین موضوعی در چارچوب سیاستهای این نهاد جایی ندارد.
موضع رسمی فیفا؛ رد دخالت در نامگذاری
یک افسر بخش رسانهای فیفا که به دلیل رعایت پروتکلها نخواست نامش ذکر شود، اعلام کرد:
«فیفا هیچ برنامه و تصمیمی برای نامگذاری مسابقات تحت چنین عناوینی ندارد و شعار رسمی ما همچنان ‘روح بازی جوانمردانه’ است. فیفا نسبت به هرگونه رفتار نژادپرستانه، تبعیضآمیز یا نفرتپراکنی شدیداً حساس و مقابلهگر است و در موارد مشابه نیز پیش از این با قاطعیت اقدام کرده است.»
او در توضیح سازوکارهای اجرایی افزود که نامگذاری رویدادها یا کمپینهای محلی در برخی شهرها ممکن است از سوی شهرداریها یا ادارات ایالتی انجام شود و این روند الزاماً تحت اختیار مستقیم فیفا نیست؛ هرچند این اقدامات باید با مقررات و سیاستهای میزبانی هماهنگ باشند.
ریشه اختلاف؛ اقدام محلی بدون هماهنگی
بررسیها نشان میدهد پیشنهادهایی درباره برگزاری مراسم یا بخشهایی از برنامه دیدار ایران و مصر با عنوان «Pride Match» از سوی شهرداری سیاتل یا گروههای اجتماعی محلی مطرح شده است. این روند، به دلیل نبود هماهنگی با فیفا و بیتوجهی به حساسیتهای فرهنگی دو کشور، با انتقادات دیپلماتیک و رسانهای مواجه شده است.
به گفته افسر رسانهای فیفا، این نهاد پیشتر نیز در جام جهانی ۲۰۲۲ نسبت به برخی اقدامات خارج از چارچوب مقررات انتقاد یا تذکر داده و در مواردی اقداماتی که مغایر قوانین مسابقات بودند را مشمول جریمه قرار داده است.
موج واکنشها؛ درخواست برای ورود فوری فیفا
با انتشار خبر احتمال نامگذاری این مسابقه، مقامات و رسانههای کشورهای مرتبط بلافاصله واکنش نشان دادند و از فیفا خواستند موضع شفاف و رسمی اعلام کند. نگرانیها حول محورهای زیر شکل گرفت:
-
سیاسی شدن رقابتهای ورزشی و تبدیل مسابقه به بستری برای کمپینهای ایدئولوژیک
-
فشار روانی و فرهنگی بر دو کشور مسلمان که چنین موضوعاتی را مغایر قوانین و اعتقادات داخلی میدانند
-
ارسال پیام متناقض درباره مبارزه با تبعیض، در صورتی که تصمیمات محلی بدون هماهنگی با فیفا اتخاذ شود
-
خطر ایجاد اختلاف و پیچیدگی مدیریت تورنمنت در صورت اجازه به شهرداریها برای برچسبگذاری مسابقات
کارشناسان معتقدند چنین اقداماتی میتواند ساختار مدیریتی مسابقات را تضعیف کرده و ثبات رویداد را با چالش مواجه سازد.
احترام متقابل؛ شرط حفظ بیطرفی فوتبال
نامگذاری احتمالی دیدار ایران و مصر با برچسبی ایدئولوژیک نهتنها میتواند تنشهای دیپلماتیک را افزایش دهد، بلکه تجربه تماشاگران و فضای رقابت را نیز تحت تأثیر قرار میدهد. فوتبال، بهعنوان عرصهای جهانی برای احترام متقابل و رقابت سالم، زمانی میتواند نقش واقعی خود را ایفا کند که از فشارهای سیاسی و تبلیغاتی دور بماند.
بر اساس اظهارات افسر رسانهای فیفا، این نهاد همچنان بر اصول «بازی جوانمردانه» و مقابله با تبعیض تأکید دارد و هیچ تصمیمی مبنی بر تغییر نام یا محتوای مسابقه ایران و مصر اتخاذ نکرده است. در مقابل، نبود سازوکار هماهنگی مؤثر میان فیفا و نهادهای محلی میزبان زمینهساز تنشهایی شده که احتمال دارد در جریان جام جهانی تکرار شود.
انتظار میرود فیفا با تقویت هماهنگیهای اجرایی و اتخاذ مواضع روشن، مانع از آن شود که رقابتهای جهانی فوتبال به عرصه کشمکشهای ایدئولوژیک تبدیل شوند. همچنین ضروری است که شهرداریها و نهادهای محلی میزبان با درک حساسیتهای فرهنگی و احترام به تنوع بینالمللی، از هر اقدامی که میتواند موجب تشدید تنش شود، خودداری کنند.
