بحران دارو در ایران؛ از کمبود تا گرانی بی‌پایان، چه آینده‌ای در انتظار بیماران است؟
در حالی که بحران دارو در ایران هر روز ابعاد جدیدی به خود می‌گیرد، نگرانی‌ها از افزایش قیمت‌ها و کمبود دارو به شدت بالا رفته است.
بحران دارو در ایران، از آن دست بحران‌هایی است که به نظر نمی‌رسد در سال آینده، آرامش پیدا کند. گسترش کمبود دارو، افزایش قیمت‌ها و مشکلات اقتصادی به شدت فشارهایی بر دوش بیماران و خانواده‌های آنان وارد کرده است. پیش‌بینی‌ها برای سال ۱۴۰۴ تنها یک چیز را نشان می‌دهند: ادامه بحران دارو و مشکلات شدیدتر.
در زمستان ۱۴۰۳، خبر مرگ ۲۴ بیمار هموفیلی به دلیل کمبود دارو به شدت توجه‌ها را جلب کرد. این آمار تنها شامل بیماران ثبت‌شده در کانون هموفیلی ایران بود، اما امین افشار، رئیس این کانون، تأکید کرده که تعداد واقعی قربانیان قطعاً بیشتر است. داروهای حیاتی مانند فاکتور ۹ که برای بیماران هموفیلی ضروری است، در دسترس نبوده و این افراد جان خود را از دست دادند.
در پی این بحران، مسئولان نیز وعده‌های فراوانی برای تأمین داروها دادند. اما وضعیت روز به روز بدتر شد. گرانی دارو و کمبود آن به حدی رسید که در بهمن‌ماه ۱۴۰۳، گزارش‌ها از افزایش قیمت داروها به مقادیر سرسام‌آور، یعنی تا ۴۰۰ درصد، خبر دادند. این افزایش قیمت‌ها موجب شد بیمه‌ها نیز اعلام کنند که منابع لازم برای پوشش هزینه‌های جدید را ندارند.
محمدرضا ظفرقندی، وزیر بهداشت، در توجیه این افزایش قیمت‌ها گفته که تولید دارو در بسیاری از کارخانجات دیگر به صرفه نیست، بنابراین دولت مجبور شده است که قیمت‌ها را بالا ببرد. به گفته مهدی پیرصالحی، رئیس سازمان غذا و دارو، ۳۷۰ قلم دارو با افزایش قیمت مواجه شده‌اند و برخی داروها حتی تا سه برابر افزایش قیمت داشته‌اند. این در حالی است که کارشناسان معتقدند این افزایش قیمت‌ها، در مقایسه با نرخ تورم، تنها وضعیت را بدتر کرده است.
بیمارانی که مجبورند دارو را سهمیه‌بندی کنند
یکی از پیامدهای این وضعیت، کاهش توانایی خرید دارو برای بسیاری از بیماران است. بر اساس گزارش انجمن داروسازان ایران، در ماه‌های اخیر بسیاری از بیماران مجبور به سهمیه‌بندی داروهای خود شده‌اند. این بدین معناست که آنها ترجیح می‌دهند به جای دریافت تمام داروی تجویز شده، تنها بخشی از آن را بخرند. به این ترتیب، این سهمیه‌بندی خودخواسته نتیجه فشار اقتصادی سنگین به بیماران است.
هادی احمدی، از مسئولان انجمن داروسازان، در این خصوص گفته که طرح «دارویار»، که قرار بود برای حل بحران دارو به کمک بیماران بیاید، به دلیل کمبود بودجه با شکست مواجه شده است. دولت ۱۸۰ هزار میلیارد تومان را برای این طرح اختصاص داده بود، اما تنها نیمی از آن تأمین شده است. نتیجه این کمبود، فشار مضاعف بر بیماران است.
بحران کمبود دارو و ورشکستگی داروخانه‌ها
عدم پرداخت مطالبات بیمه‌ها از سوی دولت، باعث شده که بسیاری از داروخانه‌ها به مرز ورشکستگی برسند. در همین راستا، برخی داروخانه‌ها حتی از نیروهای انتظامی درخواست کرده‌اند تا برای حفظ امنیت کارکنان در برابر بیماران خشمگین، که داروهای مورد نیاز خود را پیدا نمی‌کنند، اقدام کنند.
سخنگوی سازمان نظام پزشکی ایران، لاری‌پور، نیز درباره وضعیت نگران‌کننده دارو در کشور گفت که سهم مردم از هزینه‌های درمان به ۷۰ درصد رسیده است و قیمت داروها به شدت افزایش یافته است. او این وضعیت را نتیجه «بی‌تدبیری» دانسته و هشدار داده که مردم در حال سقوط به زیر خط فقر هستند.
آینده‌ای تاریک برای دارو و بیماران
وضعیت بحرانی دارو در ایران، با پیش‌بینی‌های مربوط به سال آینده، همچنان ادامه خواهد داشت. محمد جمالیان، عضو کمیسیون بهداشت مجلس، گفته که اگر همین امروز هم اقدامات جدی برای رفع بحران دارو انجام شود، چهار ماه طول خواهد کشید تا این بحران حل شود. اما اگر وضعیت کنونی ادامه یابد، حتی این چهار ماه هم بعید به نظر می‌رسد.
رشد قیمت ارز دارویی از ۴۲۰۰ تومان به ۲۸۵۰۰ تومان و افزایش آن به ۳۸۵۰۰ تومان برای سال آینده، به معنی ادامه روند صعودی قیمت داروها خواهد بود. اکبر عبداللهی‌اصل، مدیرکل دارو و مواد تحت کنترل سازمان غذا و دارو، پیش‌بینی کرده که در صورت ادامه این روند، قیمت داروها در سال آینده حداقل ۲۰ تا ۴۰ درصد افزایش خواهد یافت.
محمد عبده‌زاده، رئیس سندیکای صاحبان صنایع دارویی ایران، نیز اشاره کرده که هزینه‌های تولید دارو در سال آینده به شدت افزایش خواهد داشت و قیمت‌گذاری داروها باید متناسب با نرخ تورم باشد. این بدین معناست که با ادامه وضعیت فعلی، داروها گران‌تر خواهند شد، در حالی که بسیاری از بیماران حتی توان خرید داروهای ضروری خود را ندارند.
با توجه به تمامی این اظهارات، به نظر می‌رسد که بحران دارو در ایران به زودی پایان نخواهد یافت. مسئولان هر روز وعده‌های جدیدی می‌دهند، اما هیچ اقدامی عملی برای حل این بحران انجام نمی‌دهند. بیمارانی که جانشان به دارو وابسته است، به سادگی قربانی می‌شوند.
