پشتپرده دیدار شب گذششته ترامپ و نتانیاهو
دیدار اخیر بنیامین نتانیاهو و دونالد ترامپ در فلوریدا، فراتر از یک ملاقات تشریفاتی ارزیابی میشود. گزارش یک روزنامه اسرائیلی نشان میدهد که اگرچه موضوعات متعددی روی میز بوده، اما پرونده ایران در انتهای گفتوگوها، جایگاهی تعیینکننده و سرنوشتساز داشته است.
روزنامه اسرائیلی «اسرائیل هیوم» در مقالهای به قلم «دانی زاکن»، به بررسی محورهای مطرحشده در دیدار روز دوشنبه بنیامین نتانیاهو و دونالد ترامپ در فلوریدا پرداخته و نوشته است که مسئله ایران، آخرین و در عین حال شاید مهمترین بخش گفتوگوی دو رهبر بوده است.
به گزارش عصر ایران، نویسنده این مقاله تاکید میکند که معمولاً در ارزیابی نشستهای سران کشورها، بزرگنماییهایی صورت میگیرد، اما دیدار اخیر نتانیاهو و ترامپ، دستکم از منظر اسرائیل، واجد اهمیت ویژهای بوده است. دستور کار این جلسه شامل پایان دادن به جنگ غزه، دستیابی به یک توافق امنیتی تاریخی با سوریه، آغاز مذاکرات غیرنظامی برای سازش با لبنان و در نهایت، پرونده ایران بوده است.
در ادامه مقاله آمده است که این محور پایانی، ممکن است از همه موضوعات دیگر مهمتر باشد. به نوشته نویسنده، «ایران موتور محرک جنگها و تروریسم منطقهای است.» نهادهای اطلاعاتی و امنیتی اسرائیل طی مدتها اقدام به جمعآوری اسناد، شواهد و ارزیابیهای مختلف کردهاند و به این جمعبندی رسیدهاند که تا زمانی که حاکمیت فعلی در تهران بر سر کار است، پیشبرد فرآیندهای معنادار در سایر جبههها، اگر غیرممکن نباشد، با دشواری جدی مواجه خواهد بود. این ارزیابی حتی گسترش توافقنامههای ابراهیم به عربستان سعودی و دیگر شرکای منطقهای را نیز در بر میگیرد.
در بخش مربوط به لبنان، مقاله مینویسد که ایران همچنان حزبالله را حفظ کرده، به بازسازی توانمندیها و زرادخانه موشکی این گروه در دره بقاع ادامه میدهد و مانع از هرگونه مصالحه در زمینه خلع سلاح میشود. در همین حال، شیخ نعیم قاسم، دبیرکل حزبالله، بهطور مستمر لحن و ادبیات خود علیه اسرائیل را تشدید کرده است.
در سوریه نیز، بنا بر این گزارش، ایران از طریق شبهنظامیان و قبایلی که از آنها حمایت میکند، به دنبال تشدید اختلافات و جلوگیری از دستیابی به توافق با اسرائیل است. همزمان تلاشهایی برای ایجاد «سلولهای تروریستی» در امتداد مرز بلندیهای جولان صورت میگیرد.
در غزه، نقش ایران از مسیر «نیروهای نیابتی» و تحت رهبری حماس تعریف شده است. به نوشته اسرائیل هیوم، تهران میکوشد مواضع حماس را در جریان مذاکرات سختتر کند تا این گروه از تحویل سلاحها و واگذاری اقتدار حکومتی خودداری کند. همچنین ایران کشورهای حاشیه خلیج فارس را تهدید کرده و هشدار داده است که در صورت بروز یک رویارویی نظامی دیگر، تاسیسات نفتی را هدف قرار داده و مسیر تردد نفتکشها در خلیج فارس را مختل خواهد کرد.
با این حال، گزارش تاکید میکند که اسرائیل در مسیر مواجهه با ایران، با دولتی بسیار نزدیک به خود در ایالات متحده روبهروست؛ دولتی که در درون آن، اختلافنظرهایی درباره نحوه برخورد با ایران و برخی مسائل دیگر وجود دارد.
بازگشت به جنگ با ایران؟
بر اساس گفته منابع آمریکایی و اسرائیلی، یک سوی این اختلاف داخلی را استیو ویتکاف، فرستاده ویژه، و «جارد کوشنر»، مشاور ارشد و داماد ترامپ، تشکیل میدهند و در سوی دیگر، مارکو روبیو، وزیر امور خارجه، با حمایت پیت هگست، وزیر جنگ، قرار دارد. ویتکاف و کوشنر که عملاً مدیریت مذاکرات را از جانب ترامپ بر عهده دارند، به دنبال پیشبرد سریع روندها در تمامی جبههها هستند.
در پرونده ایران، وزارت جنگ آمریکا به رهبری هگست، از اطلاعات ارائهشده توسط اسرائیل درباره احیای سیستمهای موشکی و دفاع هوایی ایران حمایت میکند. هگست در این زمینه با رویکرد سختگیرانه روبیو همنظر است؛ رویکردی که شامل درخواست اولتیماتوم پیش از آغاز هرگونه مذاکره میشود. در مقابل، ویتکاف معتقد است که میتوان از بازگشت ایران به برنامه هستهای خود جلوگیری کرد و نسبت به درگیری مجدد نظامی ابراز نگرانی میکند؛ نگرانیای که بخشی از آن به تهدیدات احتمالی علیه کشورهای خلیج فارس و زیرساختهای نفتی آنها بازمیگردد.
در ادامه گزارش، منابع سیاسی نزدیک به اسرائیل هیوم اعلام کردهاند که احتمال دارد درباره ساختار حاکمیتی جدید غزه، سازوکار نظارت بینالمللی و زمان آغاز مذاکرات مرحله دوم، اطلاعرسانیهایی صورت گیرد؛ حتی اگر جسد گروگان «ران گویلی» هنوز بازگردانده نشده باشد.
خانواده گویلی همراه با هیات نخستوزیر اسرائیل به آمریکا سفر کردهاند تا بر ضرورت اجرای کامل مرحله نخست توافق پیش از ورود به مرحله بعدی تاکید کنند. به گفته این منابع، ممکن است نوعی مصالحه در قالب یک بیانیه ریاستجمهوری شکل بگیرد که در آن بر تعهد به بازگرداندن گویلی و پیوند پیشرفت مراحل بعدی به تحقق این تعهد تاکید شود.
تحولات داخلی ایالات متحده نیز از نگاه اسرائیل پنهان نمانده است. یک مقام اسرائیلی در این باره گفته است که مشخص است چه کسانی در دولت ترامپ، گزارشهایی علیه اسرائیل ارائه میدهند تا زمینه فشار برای امتیازدهی و دستیابی سریع به توافقی که از نگاه اسرائیل میتواند خطرناک باشد، فراهم شود. بر اساس این گزارش، انتظار میرود ویتکاف در جلسه ترامپ و نتانیاهو حضور داشته باشد، در حالی که نتانیاهو پیش از این دیدار، روز دوشنبه بهطور جداگانه با مارکو روبیو دیدار خواهد کرد.
فرصت
دو محور دیگر که ترامپ و تیمش قصد دارند در گفتوگو با نتانیاهو دنبال کنند، شامل مذاکرات غیرنظامی با دولت لبنان و گفتوگوها درباره یک توافق امنیتی با دولت «احمد الشرع» در سوریه است. مقامهای آمریکایی این روندها را فرصتی برای ایجاد تحولات مثبت ارزیابی میکنند که میتواند کل منطقه را تحت تاثیر قرار دهد. به گفته یک دیپلمات منطقهای، اختلافات مربوط به سوریه قابل حل است و با لبنان نیز منافع مشترک متعددی وجود دارد که میتواند مبنای توافقی آینده باشد.
نتانیاهو هفته گذشته در پاسخ به سوال «اسرائیل هیوم» اعلام کرده بود که اسرائیل خواهان لبنانی مستقل و باثبات است و در عین حال تاکید کرده بود که «باید به تروریستهای حزبالله که توسط ایران اداره میشوند، رسیدگی شود.»
سوریه در این معادلات، پای بازیگر دیگری را نیز به میان میکشد: ترکیه. آنکارا که از احمد الشرع حمایت میکند، در پی ایجاد یک دولت تحتالحمایه کامل در سوریه است؛ روندی که میتواند آزادی عمل اسرائیل در حریم هوایی و زمینی این کشور را محدود کند.
این حریم هوایی، از منظر اسرائیل، در ارتباط با مسیر ایران اهمیت بالایی دارد. بر اساس گزارشهای تاییدنشده و غیررسمی، ترکیه در حال انتقال باتریهای راداری به خاک سوریه است؛ اقدامی که میتواند امکان شناسایی پروازهای نیروی هوایی اسرائیل را فراهم کند.
در پایان گزارش آمده است که دو موضوع دیگر نیز احتمالاً در این دیدار مطرح خواهد شد. یکی از آنها یادداشت تفاهم مربوط به کمکهای امنیتی میان دو کشور است که در سال ۲۰۲۷ به پایان میرسد و نیازمند آغاز مقدمات مذاکره است. در کنار آن، گسترش روابط اقتصادی، فناوری و تجاری، از تعرفهها گرفته تا همکاریهای تحقیقاتی در حوزه فناوریهای پیشرفته، نیز در دستور کار قرار دارد.
به دلیل گستردگی این مباحث، احتمال برگزاری دیدار دوم میان نتانیاهو و ترامپ مطرح شده است. روز سهشنبه در برنامه کاری بهصورت باز در نظر گرفته شده تا امکان چنین ملاقاتی وجود داشته باشد. گزینه دیگر نیز ادامه حضور نتانیاهو در ایالات متحده و برگزاری جلسهای در هفته آینده است؛ سناریویی که در صورت بروز تحولات مهم، محتمل ارزیابی میشود.
