آسمان تهران در بحران؛ تهدید تعطیلی تا پایان هفته و هوای بسیار ناسالم برای میلیون‌ها نفر
در شرایطی که برخی مناطق کشور نفس راحتی کشیده‌اند، ساکنان پایتخت و چند استان دیگر درگیر هوای بسیار ناسالم و خطرناک شده‌اند. کارشناسان هواشناسی و محیط زیست هشدار داده‌اند که تداوم گرد و خاک و آلودگی ممکن است باعث تعطیلی تهران تا پایان هفته شود.
در روزهای اخیر، کیفیت هوای تهران و چند استان مهم کشور با بحران جدی مواجه شده است. صادق ضیاییان، مدیرکل پیش‌بینی و هشدار سازمان هواشناسی، درباره وضعیت جوی پایتخت طی روزهای آینده اعلام کرد: «از امروز (سه‌شنبه) تا پایان هفته، آسمان تهران عمدتاً صاف تا کمی ابری خواهد بود، اما در ساعات بعدازظهر، با افزایش سرعت باد و احتمال خیزش گرد و خاک روبه‌رو خواهیم بود.» به گفته ضیاییان، بیشینه دمای هوا امروز به ۳۴ درجه و کمینه به ۲۱ درجه خواهد رسید و در برخی ساعات وزش باد قابل توجه است.
او همچنین به شرایط چهارشنبه اشاره کرد و افزود: «چهارشنبه آسمان صاف تا کمی ابری است و در برخی ساعات وزش موقت باد خواهیم داشت. دمای هوا بین ۲۳ تا ۳۵ درجه متغیر خواهد بود.» پنجشنبه نیز پایداری هوا ادامه می‌یابد اما احتمال خیزش گرد و خاک در بعدازظهر وجود دارد و دما بین ۲۳ تا ۳۶ درجه پیش‌بینی شده است. برای جمعه، آسمان همچنان صاف تا کمی ابری است، اما وزش باد و افزایش ابر در ساعات بعدازظهر دیده می‌شود و دمای هوا تا ۳۷ درجه می‌رسد. شنبه شرایط جوی با افزایش پوشش ابر و احتمال بارش پراکنده همراه خواهد بود و دما بین ۲۴ تا ۳۵ درجه خواهد بود.
ضیاییان هشدار داد: «با توجه به پایداری هوا و احتمال خیزش گرد و خاک، کیفیت هوا در ساعات بعدازظهر کاهش می‌یابد و توصیه می‌کنیم گروه‌های حساس از تردد غیرضروری خودداری کنند.» این پیش‌بینی‌ها هم‌زمان با موج تازه گرد و غبار است که آسمان تهران و برخی شهرهای دیگر را تیره کرده و مسئولان محیط‌زیست، هواشناسی و شهرداری در جلسه‌ای اضطراری به بررسی راهکارهای کوتاه‌مدت و بلندمدت مقابله با این بحران پرداختند.
داریوش گلعلی‌زاده، کارشناس محیط زیست و رئیس سابق مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست، در گفتگو با همشهری‌آنلاین گفت: «براساس گزارش ستاد هماهنگی مدیریت گرد و غبار، منشأ اصلی این پدیده کانون‌های بحرانی در سوریه و عراق است. خوشبختانه کانون قره‌قوم در ترکمنستان فعال نشده و شدت ریزگردها به مرور کاهش خواهد یافت.» او تأکید کرد: «اقدامات کوتاه‌مدت با منشأ برون‌مرزی بیشتر مراقبتی است و نیازمند برنامه‌ای جامع و منطقه‌ای هستیم.»
گلعلی‌زاده به آثار مخرب گرد و غبار اشاره کرد: «این ذرات نه تنها سلامت مردم را به خطر می‌اندازند، بلکه بر زیرساخت‌ها، نیروگاه‌ها، پروازها و مصرف آب تاثیر منفی دارند. وقتی این ذرات روی زمین می‌نشینند، با تردد خودروها و گرما دوباره به هوا بازمی‌گردند و شرایط را ناسالم نگه می‌دارند.»
او همچنین درباره کانون‌های داخلی گرد و غبار افزود: «مناطق اطراف تهران مانند اشتهارد و تالاب صالحیه به دلیل خشکسالی به منابع گرد و غبار تبدیل شده‌اند که نیازمند مهار محلی هستند تا روند بیابان‌زایی متوقف شود.» گلعلی‌زاده خاطرنشان کرد که سازمان محیط زیست در حال نهایی کردن برنامه‌ای جامع برای جلوگیری از وخامت وضعیت است.
در بخش دیگری از صحبت‌هایش، او به بعد اقلیمی بحران اشاره کرد و گفت: «مطابق ماده ۲۲ قانون برنامه هفتم توسعه، سازمان حفاظت محیط زیست موظف به تهیه برنامه مدیریت تغییرات اقلیمی است که هدف آن تقویت سازگاری، کاهش آسیب‌پذیری و توسعه اقتصاد سبز و کم‌کربن است.»
نشست اضطراری روز دوشنبه ۱۶ تیرماه با حضور نمایندگانی از سازمان هواشناسی، مرکز ملی پیش‌بینی وضع هوا، معاونت پیش‌بینی و هشدار، و شرکت کنترل کیفیت هوای شهرداری تهران برگزار شد. در این جلسه، تمرکز بر مدیریت فوری بحران گرد و غبار و تدوین راهبردهای بلندمدت بود. راهکارهایی مانند اطلاع‌رسانی سریع به مردم، تقویت نظام هشدار و اعمال محدودیت در فعالیت‌های فضای باز مطرح شد. همچنین پیشنهاداتی در جهت تقویت پوشش گیاهی، مدیریت منابع آب و همکاری بین‌دستگاهی به منظور کاهش اثرات بحران ارائه گردید.
بر اساس داده‌های سامانه پایش کیفیت هوا، طی ۲۴ ساعت گذشته، هوای شهرهایی مانند حمیدیه خوزستان، اصفهان، کرج و برخی مناطق تهران در وضعیت بسیار ناسالم و حتی خطرناک قرار گرفته‌اند. ذرات معلق PM10 ناشی از کانون‌های بحرانی ریزگردهای خارجی، آلاینده غالب این مناطق بوده است. این وضعیت نه تنها سلامت شهروندان را تهدید می‌کند، بلکه پیامدهای زیست‌محیطی و زیرساختی قابل توجهی به دنبال دارد.
