کنکور حذف نمی‌شود؛ فقط لباسش عوض می‌شود!
با وجود همه شعارها درباره حذف کنکور، این آزمون همچنان پابرجاست؛ تنها ظاهرش تغییر کرده‌است.
تا همین چند سال پیش، کنکور به کابوس شبانه میلیون‌ها نوجوان تبدیل شده‌بود؛ آزمونی چند ساعته که نقش تعیین‌کننده‌ای در آینده تحصیلی متقاضیان ورود به دانشگاه داشت. رقابتی نفس‌گیر، پراسترس و البته یک فرصت طلایی برای مؤسسات آموزشی خصوصی تا سودهای کلان کسب کنند. اگرچه امروز هم وضعیت چندان متفاوت نیست.
روزنامه «جوان» در گزارشی نوشته‌است که غول کنکور با وجود تغییراتی در ساختار سنجش، همچنان بر جای خود باقی مانده‌است. هرچند حالا وزن بیشتری به سوابق تحصیلی و نمرات امتحانات نهایی داده شده، اما اقتدار کنکور همچنان پابرجاست. در همین راستا، وزیر علوم با افتخار اعلام کرده‌است: «بیش از ۸۵ درصد داوطلبان از طریق سوابق تحصیلی وارد دانشگاه می‌شوند و به‌سمت حذف کنکور در حال حرکت هستیم.»
با این حال، نکته مهم‌تری نیز وجود دارد: آیا این تغییر واقعی، گامی به سمت عدالت آموزشی است یا صرفاً تغییر شکلی در یک صنعت پرمنفعت؟ بسیاری معتقدند که این جابه‌جایی، تنها ظاهر قضیه را دگرگون کرده و محتوا همچنان به همان روال قبلی باقی‌مانده‌است. چه سنجش بر پایه تست باشد، چه بر مبنای امتحانات تشریحی، تا زمانی که نظام آموزشی مدارس به کیفیتی برابر دست نیابد، نتیجه نهایی تفاوت چندانی نخواهد داشت.
دانش‌آموزانی که در مدارس با امکانات محدود، معلمانی کم‌انگیزه و منابع آموزشی ناکافی تحصیل می‌کنند، عملاً شانس رقابت برابر با همتایان خود در مدارس برخوردار را ندارند. بنابراین همچنان برندگان این میدان، کسانی هستند که از آموزش باکیفیت و پشتیبانی مالی خانواده برخوردارند. کاهش فشار روانی ناشی از حذف کنکور شاید نقطه مثبتی باشد، اما بدون اصلاح بنیادی در ساختار آموزش، «عدالت» تنها واژه‌ای زیبا باقی خواهد ماند که در سخنرانی‌ها تکرار می‌شود، بی‌آنکه در عمل تحقق یابد.
عدالت آموزشی زمانی معنا پیدا می‌کند که دانش‌آموزان از هر منطقه جغرافیایی، با هر سطح درآمدی، از آموزش استاندارد بهره‌مند شوند. اما تاکنون، این هدف در حد شعار باقی مانده‌است. واقعیت این است که کنکور طی سال‌ها به صنعتی سودآور تبدیل شده و میلیاردها تومان سرمایه در چرخۀ آن می‌چرخد. از مؤسسات تست‌زنی گرفته تا ناشران کتاب‌های کمک‌درسی و طراحان آزمون، همگی از این بازار سهم دارند.
با تغییر نظام ارزیابی به سمت امتحانات نهایی، نگرانی جدیدی در حال شکل‌گیری است: آیا فقط لباس کنکور عوض شده؟ آیا اکنون به‌جای مؤسسات تست‌زنی، کلاس‌های آمادگی امتحانات نهایی و جزوات پرزرق‌وبرق، میدان‌دار جدید این رقابت نابرابر شده‌اند؟ شواهد سال تحصیلی گذشته، چنین تصوری را تقویت می‌کند.
در نتیجه، بار دیگر دانش‌آموزان تحت فشار قرار می‌گیرند، خانواده‌ها دچار دغدغه مالی می‌شوند و باز هم گروهی خاص از این شرایط منتفع خواهند شد. تا زمانی که آموزش عمومی به‌طور ریشه‌ای اصلاح نشود، نظام نظارت بر کیفیت آموزش تقویت نگردد و فرصت‌های برابر آموزشی ایجاد نشود، صرف تغییر شکل آزمون نمی‌تواند به تحقق عدالت آموزشی منجر شود. این تغییر باید با دقت و حساسیت بررسی شود، نه با هیجان و تصمیم‌های نمایشی. چرا که اگر تنها ظاهر قضیه عوض شود و ساختار ناکارآمد پابرجا بماند، حذف کنکور به‌تنهایی ما را به مقصد عدالت نخواهد رساند.
