آمار تکان‌دهنده مصرف الکل در بین دانشجویان
گزارش تازه وزارت علوم و وزارت بهداشت نشان می‌دهد که مصرف سیگار، قلیان، الکل و حتی مواد مخدر سنگین در میان دانشجویان روندی رو به رشد داشته است.
سازمان امور دانشجویان با انتشار نتایج یک بررسی جامع، از افزایش مصرف مواد دخانی، الکل و انواع مواد اعتیادآور در میان دانشجویان دانشگاه‌های کشور طی سال‌های ۱۳۹۴ تا ۱۴۰۲ خبر داد. بر اساس این داده‌ها، هرچند نوسان‌های مقطعی مشاهده شده، اما روند کلی نشان‌دهنده رشد تدریجی گرایش به مصرف مواد است؛ موضوعی که به گفته مسئولان، زنگ خطری جدی برای سلامت جامعه دانشگاهی محسوب می‌شود.
این ارزیابی‌ها که با همکاری وزارت علوم و وزارت بهداشت و در قالب طرح‌هایی با عنوان «سیمای زندگی دانشجویی» و «سبک زندگی» انجام شده، نتایج خود را در کنگره دانش اعتیاد ارائه کرده است. داده‌های منتشرشده بیانگر آن است که مشکلات روانی، تمایل یا وابستگی به مصرف مواد و الکل در جمعیت دانشجویی به سطحی رسیده که نیازمند مداخلات فوری و هدفمند است.
مطابق گزارش سازمان امور دانشجویان، پنج مرحله ارزیابی در سال‌های ۱۳۹۴، ۱۳۹۵، ۱۳۹۶، ۱۳۹۸ و ۱۴۰۲ وضعیت مصرف موادی همچون سیگار، قلیان، سیگار الکترونیکی، مشروبات الکلی، قرص‌های محرک (اکس، شیشه)، مواد مخدر سنگین (تریاک، هرویین، کوکایین، ال‌اس‌دی) و داروهای پرمصرف (ریتالین، متادون، ترامادول) را در میان دانشجویان بررسی کرده است. نتایج این مطالعات در سه دسته اصلی «دخانیات و مشروبات»، «مواد سنگین» و «داروها» دسته‌بندی شده است.
از سوی دیگر، وزارت بهداشت نیز در سال ۱۴۰۳ مطالعه مشابهی بر روی ۱۱ هزار دانشجوی دانشگاه‌های علوم پزشکی انجام داد. مسئولان تاکید کرده‌اند که این ارقام به معنای شیوع‌شناسی کامل نیست، بلکه تنها تصویری از وضعیت موجود ارائه می‌دهد.
جزئیات آماری مصرف:
-
سیگار: مصرف از ۱۴.۸ درصد در سال ۱۳۹۴ به ۲۰ درصد در سال ۱۴۰۲ رسیده است.
-
مشروبات الکلی: از ۹.۱۶ درصد در سال ۱۳۹۴ به ۱۲.۴ درصد در سال ۱۴۰۲ افزایش یافته، هرچند در سال ۱۳۹۸ بالاترین رقم (۱۴.۵ درصد) ثبت شده است.
-
قلیان: با وجود رشد در سال‌های ۱۳۹۵ تا ۱۳۹۸، در سال ۱۴۰۲ کاهش و به ۱۸.۳ درصد رسیده است.
-
ویپ (سیگار الکترونیکی): از ۵.۵ درصد در ۱۳۹۸ به ۹.۹ درصد در ۱۴۰۲ افزایش یافته است.
-
تریاک و شیشه: هر دو روندی افزایشی داشته‌اند و در سال ۱۴۰۲ به ترتیب ۲.۸ درصد و ۲.۴ درصد ثبت شده‌اند.
-
اکس: در ارزیابی‌های اولیه نوسان داشته و برای سال ۱۴۰۲ آماری اعلام نشده است.
-
سایر مواد (هرویین، ال‌اس‌دی، مرفین، کوکایین): در سال ۱۴۰۲ بین ۲.۱ تا ۲.۷ درصد گزارش شده‌اند.
-
داروها: ریتالین و ترامادول در سال ۱۴۰۲ هر دو ۲.۸ و ۲.۶ درصد مصرف را ثبت کرده‌اند.
سازمان امور دانشجویان اعلام کرده است که نتایج ارزیابی سال ۱۴۰۴ نیز به‌زودی به مسئولان مربوطه ارائه خواهد شد. این مطالعه جدید، مصرف بیش از ۲۷ نوع ماده و داروی اعتیادآور را در میان ۱۲۰ هزار دانشجو مورد بررسی قرار داده است.
مسئولان در جریان ارائه گزارش خود در کنگره اعتیاد تاکید کردند: «با وجود اینکه مصرف مواد در میان دانشجویان تفاوتی جدی با جامعه عمومی ندارد، شرایط خاص دانشگاهی، دوری از خانواده، زندگی در خوابگاه و فشارهای روانی می‌تواند بستر تشدیدکننده باشد.»
آن‌ها همچنین نسبت به نبود برنامه‌های مؤثر در حوزه آگاهی‌رسانی هشدار دادند و اعلام کردند که بسیاری از خوابگاه‌ها به دلیل کمبود امکانات رفاهی و ورزشی، می‌توانند محیطی مستعد برای گرایش به مصرف مواد باشند.
از دیگر انتقادات مطرح‌شده، فقدان شیوع‌شناسی ملی پس از سال ۱۳۹۴ و نبود گزارش‌های دقیق از اثربخشی برنامه‌های پیشگیری طی یک دهه اخیر بود. به گفته مسئولان، این خلأها موجب شده مشخص نباشد منابع مالی صرف‌شده برای پیشگیری از اعتیاد تا چه اندازه کارآمد بوده یا برعکس، به هدر رفته است.
گزارش وزارت بهداشت از دانشجویان پزشکی:
طبق تازه‌ترین پایش‌ها، حدود ۱۰ درصد دانشجویان علوم پزشکی گرایش به مصرف مواد داشته‌اند. مسئولان این وزارتخانه بزرگ‌ترین معضل دانشجویان پزشکی را خودکشی عنوان کردند که نتیجه مستقیم افسردگی، اضطراب و فرسودگی روانی است.
بر اساس آمار، شایع‌ترین نوع سوءمصرف در میان این دانشجویان مربوط به داروهای مسکن و مخدر تحت کنترل بوده است. بعد از آن، دخانیات در رتبه دوم قرار گرفته و سپس مشروبات الکلی، مواد توهم‌زا و سایر مخدرها در جایگاه‌های بعدی دیده می‌شوند.
به گفته مسئولان سلامت روان وزارت بهداشت، دسترسی آسان دانشجویان پزشکی به داروهای تحت کنترل، یکی از عوامل افزایش مصرف در این گروه است. آن‌ها هشدار دادند که «رابطه مستقیم میان افسردگی، اضطراب و افکار خودکشی با سوءمصرف داروها» وجود دارد و این وضعیت نیازمند مداخلات فوری بالینی است.
