از آتش تا ترقه؛ چرا چهارشنبه‌سوری خطرناک شد؟
چهارشنبه‌سوری، جشنی که روزگاری با آتش و شادی همراه بود، امروز به مراسمی خطرناک با ترقه و نارنجک تبدیل شده است.
سعید معدنی، جامعه‌شناس، معتقد است که چهارشنبه‌سوری یکی از معدود جشن‌های باستانی است که همچنان پابرجاست. او می‌گوید: «ایرانی‌ها مسلمان شدند اما عرب نشدند. در حالی‌که بسیاری از کشورها مانند مصر و مراکش عرب شدند، ایران هویت خود را حفظ کرد.»
با این حال، شکل برگزاری این جشن تغییر کرده است. معدنی توضیح می‌دهد: «در دهه ۶۰، برخوردهای ایدئولوژیک با چهارشنبه‌سوری باعث شد مردم به روش‌های جدیدی برای جشن گرفتن روی آورند. آن زمان، آتش‌افروزی ممنوع بود و مردم مجبور بودند این کار را مخفیانه انجام دهند. این برخوردها باعث شد جوانان به سمت استفاده از ترقه و نارنجک گرایش پیدا کنند.»
چرا ترقه و نارنجک؟
معدنی درباره علت گرایش به ترقه و نارنجک می‌گوید: «این موضوع به هیجانات نوجوانی و جوانی برمی‌گردد. جوانان فکر می‌کنند حوادث برای دیگران است، نه برای آن‌ها. علاوه بر این، بخش تجاری ماجرا نیز بسیار مهم است. بسیاری از کسانی که مواد آتش‌زا تولید و توزیع می‌کنند، از این طریق درآمد زیادی به دست می‌آورند. به همین دلیل، کنترل این مسئله سخت است.»
آیا بازگشت به خاستگاه اصلی ممکن است؟
معدنی معتقد است که اگر حکومت و جامعه همدل شوند، می‌توان چهارشنبه‌سوری را به شکل اصلی خود بازگرداند. او می‌گوید: «ما یک کشور ایرانی-اسلامی هستیم. این ترکیب همیشه وجود داشته است. در دوره پهلوی، ایرانیت و باستان‌گرایی تقویت شد، اما به مذهب بی‌مهری نشان داده شد. بعد از انقلاب، این روند برعکس شد و تقویت اسلامیت باعث کمرنگ‌شدن ایرانیت شد. این تغییرات باعث واکنش جامعه شد. باید هر دو جنبه ایرانیت و اسلامیت مورد توجه قرار بگیرد.»
ابزار همدلی چیست؟
معدنی تأکید می‌کند که برای بازگرداندن چهارشنبه‌سوری به شکل اصلی، نیاز به همدلی و همراهی بین حکومت و جامعه است. او می‌گوید: «اگر همدلی وجود داشته باشد، می‌توان سر و صدای ترقه‌ها را کم کرد و چهارشنبه‌سوری را به جشنی ایمن و شاد تبدیل کرد.»
چهارشنبه‌سوری، جشنی که روزگاری نماد شادی و همبستگی بود، امروز به دلیل تغییرات ناخواسته و برخوردهای ایدئولوژیک، به مراسمی خطرناک تبدیل شده است. بازگشت به خاستگاه اصلی این جشن، نیازمند همدلی و درک متقابل بین حکومت و جامعه است.
