بمب ساعتی تهران؛ فرونشست زمین، خطر جدیدی برای زندگی میلیون‌ها نفر
پایتخت ایران، تهران، در مواجهه با یکی از چالش‌های جدی زیست‌محیطی و عمرانی خود قرار گرفته است:
فرونشست زمین در تهران به یکی از مهم‌ترین تهدیدات زیست‌محیطی تبدیل شده است که نه تنها زیرساخت‌های حیاتی پایتخت را در معرض خطر قرار داده، بلکه زندگی میلیون‌ها نفر از ساکنان آن را تهدید می‌کند. در سال‌های اخیر، سرعت این پدیده در برخی از دشت‌های استان تهران به ۳۶ سانتی‌متر در سال رسیده است که آمار نگران‌کننده‌ای به شمار می‌آید. به ویژه در مناطق جنوبی و جنوب غربی تهران، فرونشست زمین اثرات مخربی بر زیرساخت‌ها، از جمله جاده‌ها، پل‌ها، خطوط راه‌آهن و تأسیسات انتقال آب و گاز گذاشته است.
بر اساس گزارش‌ها، اتوبان تهران-قم و خطوط راه‌آهن از جمله زیرساخت‌هایی هستند که به شدت تحت تأثیر فرونشست قرار گرفته‌اند. کارشناسان به این نکته اشاره دارند که ادامه این روند می‌تواند منجر به ایجاد شکاف‌ها و گودال‌های عمیق در سطح زمین شود که خطرات جانی برای ساکنان به همراه خواهد داشت.
یکی از دلایل اصلی این پدیده، استخراج بی‌رویه آب‌های زیرزمینی و فشارهای ناشی از نیاز روزافزون به آب در تهران است. کمبود منابع آبی و افزایش جمعیت در کنار خشکسالی‌های طولانی‌مدت، به شدت منابع زیرزمینی را تحت فشار قرار داده است. در این میان، استاندار تهران، محمدصادق معتمدیان، به تأمین آب به عنوان یکی از چالش‌های اصلی استان اشاره کرده است.
به گفته کارشناسان، کاهش فشار در لایه‌های خاک به دلیل برداشت بیش از حد از منابع آبی باعث فرونشست زمین می‌شود که به مشکلات جدی در زیرساخت‌های شهری منجر می‌شود. همچنین، یکی از مقامات مسئول در این حوزه هشدار داده است که فرونشست زمین در اطراف تهران می‌تواند به وقوع زلزله‌های شدید منجر شود و آن را به نوعی بمب ساعتی تشبیه کرده است.
در همین راستا، مقامات و کارشناسان محلی و کشوری نسبت به لزوم اقدامات فوری و مؤثر برای مقابله با این بحران هشدار داده‌اند. شرکت آب منطقه‌ای تهران در گزارشی اعلام کرده که این پدیده تهدیدی جدی برای زیرساخت‌های حیاتی مانند خطوط انتقال گاز و آب است که در صورت تخریب این تأسیسات، هزینه‌های سنگینی به اقتصاد کشور تحمیل خواهد شد.
فریبرز ممیزی، استاد دانشگاه، در گفتگو با خبرنگار مهر گفته است که فرونشست زمین تنها یک بحران زیست‌محیطی نیست بلکه تبعات اجتماعی و اقتصادی گسترده‌ای دارد. به ویژه با توجه به جمعیت بیش از ۱۳ میلیون نفری استان تهران، هرگونه اختلال در زیرساخت‌ها می‌تواند زندگی روزمره مردم را به شدت تحت تأثیر قرار دهد و حتی منجر به مهاجرت اجباری ساکنان شود.
از سوی دیگر، فرماندار اسبق اسلامشهر و قرچک، مسعود مرسلپور، بر لزوم استفاده از فناوری‌های نوین برای مدیریت منابع آب تأکید کرده و اجرای برنامه‌های احیای منابع آب در دشت‌های شهریار و ورامین را ضروری دانسته است. استفاده از روش‌های کشاورزی با مصرف آب کمتر و سیستم‌های بازیافت آب از اولویت‌های اصلی باید باشد.
تهران، با توجه به وضعیت بحرانی که در آن قرار دارد، به سرعت نیازمند اقداماتی هماهنگ و مؤثر برای مقابله با فرونشست زمین است. مقامات محلی و کشوری در تلاش هستند تا راه‌حل‌هایی برای مقابله با این بحران پیدا کنند، اما زمان در این معادله نقش حیاتی دارد.
فرونشست زمین در تهران می‌تواند به یک معضل بزرگ تبدیل شود، مگر آنکه اقدامات قاطع و به‌موقع برای جلوگیری از آن انجام گیرد. این بحران نه تنها برای تهران بلکه برای دیگر مناطق ایران نیز درسی بزرگ خواهد بود که نشان می‌دهد توجه به منابع آب و استفاده بهینه از آن در اولویت باید قرار گیرد.
