پدیده نادر «ماه سیاه»؛ شبی خاص برای عاشقان نجوم
در آخرین روزهای سال ۲۰۲۴، آسمان شاهد پدیده نادر «ماه سیاه» خواهد بود. این رویداد نجومی، که به دومین ماه نو در یک ماه تقویمی اطلاق می‌شود، فرصتی برای رصدگران حرفه‌ای و علاقه‌مندان به آسمان است تا از تماشای آسمانی تاریک و شفاف لذت ببرند.
در تاریخ ۳۰ دسامبر ۲۰۲۴، پدیده‌ای نادر به نام «ماه سیاه» در آسمان رخ خواهد داد. این اصطلاح برای دومین ماه نو در یک ماه تقویمی به کار می‌رود و از رویدادهای کم‌نظیر در علم نجوم به شمار می‌آید. به گفته رصدخانه نیروی دریایی ایالات متحده، این ماه نو در ساعت ۱۷:۲۷ به وقت منطقه زمانی شرقی (۰۱:۵۷ بامداد روز بعد به وقت ایران) مشاهده می‌شود.
ماه سیاه، که گاهی به آن ماه نوی مضاعف نیز گفته می‌شود، زمانی رخ می‌دهد که ماه و خورشید در فاصله آسمانی مشابهی قرار می‌گیرند؛ موقعیتی که در علم نجوم به آن «مقارنه» می‌گویند. در این وضعیت، ماه از زمین قابل مشاهده نیست، زیرا سمت نورانی آن به دور از زمین قرار دارد.
شب‌های ماه نو، به دلیل نبود نور ماه، برای رصدگران نجوم حرفه‌ای و آماتور بسیار ارزشمند است. در چنین شرایطی، اجرام کم‌نورتر آسمان به وضوح دیده می‌شوند و شفافیت بیشتری دارند. این ویژگی به ویژه در زمستان نیم‌کره شمالی، با هوای خشک و شفاف، دیدی استثنایی برای تلسکوپ‌ها فراهم می‌کند.
مقارنه ماه و عطارد در ۲۸ دسامبر
دو روز پیش از ماه سیاه، یعنی در تاریخ ۲۸ دسامبر، مقارنه‌ای بین ماه و عطارد رخ خواهد داد. این دو جرم آسمانی در آسمان شب، حدود ۶ درجه از یکدیگر فاصله خواهند داشت. به عنوان مثال، در نیویورک، عطارد ساعت ۰۵:۳۸ صبح طلوع خواهد کرد و در همان زمان، ماه به شکل هلال باریکی در سمت راست عطارد قابل مشاهده است.
برای رصد این پدیده در شهرهایی مانند قاهره، مقارنه در ساعت ۶:۲۴ صبح ۲۹ دسامبر رخ خواهد داد. در این زمان، عطارد حدود یک ساعت زودتر از خورشید طلوع می‌کند و با کمک ماه می‌توان مکان آن را تشخیص داد.
سیارات قابل مشاهده در شب ماه نو
در شب ۳۰ دسامبر، علاوه بر ماه نو، سیارات مختلفی نیز در آسمان دیده خواهند شد. عطارد در سپیده‌دم روز ۳۱ دسامبر با ارتفاع ۹ درجه‌ای در جنوب شرقی قابل رصد خواهد بود. در شب، سیاره‌های زهره و زحل در آسمان جنوب غربی حضور خواهند داشت و مشتری در سمت شرق خواهد درخشید. مریخ نیز پس از غروب خورشید در افق شرقی طلوع کرده و تا سپیده‌دم قابل مشاهده خواهد بود.
در نیم‌کره جنوبی، شرایط مشابهی برای رصد وجود دارد. به عنوان مثال، در بوئنوس آیرس، آسمان تا حدود ساعت ۹ شب تاریک نمی‌شود. در این مناطق، زهره و زحل پیش از نیمه‌شب غروب می‌کنند و مریخ و مشتری در شرق و شمال شرقی آسمان ظاهر می‌شوند.
صورت‌های فلکی زمستانی و تابستانی
در نیم‌کره شمالی، ژانویه زمان طلوع صورت‌های فلکی زمستانی است. صورت فلکی شکارچی و ستاره‌های برجسته آن، مانند سه‌گانه کمربند شکارچی، به وضوح دیده می‌شوند. صورت فلکی ارابه‌ران نیز بالای شکارچی قرار دارد و درخشش خود را در آسمان به نمایش می‌گذارد.
در نیم‌کره جنوبی، رصدگران می‌توانند صورت‌های فلکی تابستانی مانند کشتی‌دم، شاه‌تخته و بادبان را مشاهده کنند که با تاریک شدن آسمان در جنوب شرقی ظاهر می‌شوند.
پدیده «ماه سیاه» نه تنها فرصتی برای ستاره‌شناسان حرفه‌ای، بلکه شبی خاص برای تمامی علاقه‌مندان به آسمان است تا در آخرین روزهای سال ۲۰۲۴، زیبایی‌های طبیعت را از دریچه‌ای متفاوت تماشا کنند.
