راز شب‌های بی‌خوابی؛ آیا ماه کامل خواب ما را می‌دزدد؟
شاید برای شما هم پیش آمده باشد که در شب‌های ماه کامل، بی‌دلیل بی‌قرار شوید و خوابتان نبرد. بسیاری این پدیده را اتفاقی می‌دانند، اما تحقیقات علمی نشان می‌دهد شاید واقعاً نوری از آسمان شب در کار خواب ما دخالت دارد.
ماه، این همسایه‌ی درخشان زمین که در باورها و افسانه‌های مختلف جایگاه ویژه‌ای دارد، مدت‌هاست سوژه‌ی بحث درباره‌ی تأثیرش بر خواب انسان است. اما آیا واقعاً این کره‌ی نقره‌ای می‌تواند کیفیت خواب ما را دگرگون کند؟
پژوهش درباره‌ی تأثیر ماه بر خواب کار ساده‌ای نیست. بسیاری از مردم باور دارند که در شب‌های ماه کامل دچار بی‌خوابی می‌شوند و همین باور، خود می‌تواند ذهن را بیدار نگه دارد. با این حال، شواهد علمی جدید نشان داده‌اند که ماه واقعاً نقشی در خواب ما دارد.
در سال ۲۰۱۳، گروهی از پژوهشگران سوییسی مطالعه‌ای انجام دادند؛ شرکت‌کنندگان از هدف واقعی تحقیق بی‌خبر بودند و نمی‌دانستند که خوابشان در ارتباط با چرخه‌ی ماه مورد بررسی قرار دارد.
نتایج این پژوهش جالب بود: در شب‌هایی که ماه کامل می‌شد، فعالیت مغزی در مرحله‌ی خواب عمیق کاهش یافت. افراد حدود پنج دقیقه دیرتر به خواب رفتند و به طور میانگین ۲۰ دقیقه کمتر خوابیدند. کیفیت خواب پایین‌تر گزارش شد و میزان هورمون ملاتونین، که وظیفه‌ی تنظیم چرخه‌ی خواب را دارد، کاهش پیدا کرد.
مطالعه‌ی دیگری نیز روی ۴۷ فرد بزرگسال سالم انجام شد. نتایج نشان داد در شب‌های نزدیک به ماه کامل، مدت خواب حدود ۲۵ دقیقه کمتر از حد معمول بود. در این میان، مردان بیش از زنان تحت تأثیر قرار گرفتند و به‌طور میانگین ۵۰ دقیقه کمتر خوابیدند. همچنین ورود به مرحله‌ی خواب REM در این افراد حدود نیم ساعت بیشتر طول کشید.
ماه در زندگی واقعی و اثراتش بر خواب
برای درک بهتر تأثیر ماه در شرایط واقعی، پژوهشگران دانشگاه واشنگتن بررسی‌های میدانی گسترده‌ای انجام دادند. آنان الگوی خواب افراد را در سه محیط متفاوت بررسی کردند: مناطق حاشیه‌ی شهری، روستاهایی با برق محدود و نواحی دورافتاده‌ای که بدون برق زندگی می‌کردند.
در ادامه، داده‌های مربوط به ۴۶۴ دانشجوی دانشگاه سیاتل نیز با کمک ساعت‌های هوشمند در مدت دو ماه جمع‌آوری و تحلیل شد. نتایج این مطالعات نشان داد که در شب‌های پیش از ماه کامل، افراد در تمام محیط‌ها دیرتر به خواب می‌رفتند و مدت خوابشان کوتاه‌تر بود.
پژوهشگران معتقدند این پدیده ممکن است ریشه در رفتار اجداد ما داشته باشد؛ زمانی که روشنایی ماه کامل فرصتی برای شکار، فعالیت اجتماعی یا کارهای شبانه فراهم می‌کرد و باعث می‌شد انسان‌ها دیرتر بخوابند.
تغییرات خواب در جوامعی که نور مصنوعی کمتر دارند یا اصلاً ندارند، چشمگیرتر بود؛ چراکه در این مناطق نور ماه تنها منبع روشنایی شبانه محسوب می‌شود. با این حال، در محیط‌های شهری بزرگ، تأثیر نورهای مصنوعی بسیار بیشتر از نور ماه دیده شد.
تحقیقات مختلف نشان داده‌اند که نور ماه کامل می‌تواند با کاهش مدت و کیفیت خواب، نظم طبیعی استراحت بدن را برهم زند. آگاهی از این اثرات می‌تواند به ما کمک کند تا با ایجاد محیطی تاریک‌تر و آرام‌تر، خواب بهتری در شب‌های ماه کامل تجربه کنیم.
با وجود این، متخصصان تأکید می‌کنند که نور مصنوعی ناشی از صفحه‌نمایش‌ها و چراغ‌های شهری تأثیری به‌مراتب قوی‌تر بر خواب دارد. بنابراین، کنترل نور محیط و کاهش استفاده از وسایل الکترونیکی در ساعات پایانی شب، همچنان مهم‌ترین کلید برای داشتن خوابی سالم و آرام است.
