روایت صریح عراقچی از مذاکره تا تقابل؛ از مذاکرات متوقفشده با آمریکا تا انتقاد از آژانس و هشدار درباره تکرار جنگ
وزیر امور خارجه ایران در گفتوگویی مفصل با برنامه «Worlds Apart» شبکه راشاتودی، با مرور روند مذاکرات هستهای، حملات اخیر به تأسیسات ایران، نقش آمریکا و اسرائیل و عملکرد آژانس بینالمللی انرژی اتمی، مواضع تهران را درباره دیپلماسی، امنیت منطقه و آینده روابط بینالمللی تشریح کرد.
عباس عراقچی در تشریح روند گفتوگوهای هستهای اعلام کرد که ایران و آمریکا پنج دور مذاکره را پشت سر گذاشته بودند و حتی زمان دور ششم نیز برای ۱۵ ژوئن تعیین شده بود، اما به گفته او، «دو روز پیش از آن، اسرائیلیها به ما حمله کردند». وی تأکید کرد این حمله «بدون هیچگونه تحریک قبلی و غیرقانونی» انجام شد و سپس ایالات متحده نیز به آن پیوست.
عراقچی در این گفتوگو که در جریان سفرش به مسکو انجام شده، با اشاره به تماسهای پیشین خود با استیو ویتکاف گفت که این ارتباطها ماهها پیش متوقف شده و در جریان مذاکرات، موضوع اصلی برنامه هستهای ایران بوده است. او حمله در میانه مذاکرات را تجربهای «بسیار تلخ» توصیف کرد و آن را در امتداد خروج آمریکا از توافق سال ۲۰۱۵ دانست؛ توافقی که به گفته او، تنها به دلیل نارضایتی رئیسجمهور وقت آمریکا از دستاورد دولت پیشین کنار گذاشته شد.
وزیر امور خارجه ایران با تأکید بر رویکرد تهران نسبت به دیپلماسی تصریح کرد: «ما برای یک توافق عادلانه و متوازن که از طریق مذاکره حاصل شود آمادهایم، اما برای پذیرش دیکته آماده نیستیم.» او گفت ایران تنها در صورتی وارد گفتوگو خواهد شد که پیشنهادها مبتنی بر منافع متقابل و احترام متقابل باشد و تجربههای اخیر نشان داده که فشار و تهدید، مسیر مذاکره را هموار نمیکند.
عراقچی در ادامه، به ارزیابیها درباره خسارتهای واردشده به تأسیسات هستهای ایران پرداخت و ضمن تأیید آسیبدیدگی جدی برخی مراکز، تأکید کرد که فناوری هستهای ایران پابرجاست و «فناوری را نمیتوان بمباران کرد». وی با اشاره به حق ایران برای استفاده صلحآمیز از انرژی هستهای، یادآور شد این دانش حاصل تلاش و فداکاری دانشمندان ایرانی است و تهران از این حق صرفنظر نخواهد کرد.
او با یادآوری تجربه توافق ۲۰۱۵ گفت: «ما آمادهایم اطمینان کامل بدهیم که برنامه ما صلحآمیز است و برای همیشه صلحآمیز باقی خواهد ماند. دقیقاً همین کاری است که در سال ۲۰۱۵ انجام دادیم.» به گفته عراقچی، آن روند بر پایه اعتمادسازی در برابر رفع تحریمها شکل گرفت و به نتیجهای رسید که در سطح جهانی بهعنوان یک موفقیت دیپلماتیک شناخته شد.
وزیر خارجه ایران در بخش دیگری از گفتوگو، عملکرد آژانس بینالمللی انرژی اتمی را مورد انتقاد قرار داد و اظهار داشت که این نهاد و مدیرکل آن نتوانستند حمله به یک تأسیسات هستهای صلحآمیز تحت پادمان آژانس را محکوم کنند؛ موضوعی که به گفته او، سابقهای منفی در تاریخ آژانس بر جای گذاشته است. وی در عین حال تأکید کرد ایران همچنان عضو متعهد پیمان منع گسترش سلاحهای هستهای (NPT) است و آمادگی همکاری با آژانس را دارد، اما درباره بازرسی از تأسیساتی که هدف حمله قرار گرفتهاند، پرسشی بیپاسخ باقی مانده است.
عراقچی افزود که ایران و آژانس به این جمعبندی رسیدهاند که برای تعیین چارچوبی مشخص درباره نحوه بازرسی این تأسیسات، باید وارد مذاکره شوند؛ موضوعی که به گفته او اکنون روی میز گفتوگو قرار دارد. وی همچنین آژانس را نهادی دانست که تحت تأثیر فشارهای سیاسی قرار گرفته و خواستار بازگشت آن به نقش حرفهای و پرهیز از سیاسیکاری شد.
در ادامه این گفتوگو، وزیر امور خارجه ایران غنیسازی را «حق مسلم» و بخشی از شأن و غرور ملی کشور دانست و گفت بهرسمیت شناختن این حق میتواند به تقویت رژیم عدم اشاعه کمک کند. او حمله به تأسیسات هستهای ایران را ضربهای جدی به این رژیم توصیف کرد و تأکید داشت که تضعیف NPT، پیامدهایی فراتر از یک کشور خواهد داشت.
عراقچی همچنین درباره وضعیت امنیتی منطقه، افزایش حضور نظامی آمریکا را عاملی برای تشدید تنش دانست و گفت حملات مکرر اسرائیل به کشورهای منطقه و نقض آتشبسها، بیثباتی را افزایش داده و سطح بیاعتمادی را بالا برده است. او در پاسخ به پرسشی درباره احتمال حمله دوباره، اعلام کرد ایران این احتمال را رد نمیکند اما «کاملاً آماده» است و هدف این آمادگی، جلوگیری از جنگ است.
در بخشهای پایانی گفتوگو، وزیر خارجه ایران به موضوع فلسطین، روابط منطقهای، همکاری با روسیه و عربستان سعودی و همچنین دیدگاه خود درباره دموکراسی در جهان اسلام پرداخت. او تأکید کرد روابط تهران و مسکو ماهیتی جامع و چندبعدی دارد و روابط با عربستان پس از احیای دیپلماتیک، بر پایه افزایش اعتماد متقابل در حال گسترش است.
عراقچی در پاسخ به پرسشی دانشگاهی درباره تحولات دموکراسی در کشورهای اسلامی، بر این نکته تأکید کرد که دموکراسی باید از درون جوامع شکل بگیرد و تحمیل الگوهای بیرونی، تجربهای ناکام بوده است؛ موضوعی که به گفته او در تجربههای تاریخی منطقه بهوضوح دیده میشود.
