مذاکرات حساس ایران و آمریکا در آستانه دور دوم در چه سطحی قرار دارد؟
در حالی‌که جامعه با فشارهای اقتصادی و امنیتی روبه‌روست، مذاکرات ایران و آمریکا دوباره در کانون توجه قرار گرفته است.
در شرایطی که بحران‌های داخلی فزونی یافته و تاب‌آوری اجتماعی تحت فشار قرار دارد، مذاکره با ایالات متحده بیش از گذشته به یک موضوع حیاتی تبدیل شده است. این روزها، بسیاری به این باور رسیده‌اند که برای عبور از بحران‌های اقتصادی و چالش‌های امنیتی، گفتوگو با جامعه جهانی ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است، نه صرفاً تعامل با گروهی خاص از کشورها.
بنابر گزارش فرارو، نخستین دور مذاکرات مستقیم بین ایران و آمریکا در عمان با فضای نسبتاً مثبتی به پایان رسید. اکنون در آستانه دور دوم این مذاکرات، انتقادات و تردیدهایی از سوی برخی جریان‌های داخلی و خارجی مطرح می‌شود. با این حال، اظهارات مقام‌های دو طرف، نشان از تمایل به پیشبرد روند گفتوگو دارد. دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، در اظهارنظری عنوان کرده: «گفت‌وگوها با ایران خوب پیش می‌رود.» از سوی دیگر، عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران نیز با اشاره به شکل‌گیری مبانی مشترک میان طرفین تأکید کرده که هیچ‌یک از دو کشور علاقه‌ای به مذاکرات فرسایشی ندارند. او همچنین ملاقات با استیو ویتکاف، فرستاده ویژه آمریکا را امری «عادی» توصیف کرده است.
موانع سیاسی و بازیگران مخالف
محمدعلی سبحانی، سفیر سابق ایران در کشورهای قطر، لبنان و اردن و از تحلیلگران ارشد حوزه سیاست خارجی، در گفتوگو با فرارو، نگاه جامع‌تری به چالش‌ها و موانع این مذاکرات ارائه داده است. به باور او، بحث گفتوگو با آمریکا ضرورتی غیرقابل انکار برای ایران است:«بحث مذاکره ما با ایالات متحده، یک ضرورت است. بحران‌هایی که در کشور وجود دارد بسیار پر تعداد شده و تحمل این بحران‌ها برای مردم دشوار است. اخیرا این احساس به وجود آمده که ما برای حل مشکلات اقتصادی و امنیتی نیاز به گفتوگو با همه جهان و نه با اقلیت جهان داریم؛ بنابراین افرادی که با مذاکره مخالفند، خواه تندرو‌های داخلی و خواه مخالفین حاکمیت که با عنوان برانداز شناخته می‌شوند، گفتوگو و حل مشکلات کشور را برای خود، ایجاد کننده منفعت نمی‌بینند.»
سبحانی در ادامه با اشاره به نقش بازدارنده برخی گروه‌ها افزود:«نان تندرو‌ها در این است که تندروی و دعوا کنند. نان آن‌ها در جنگ، درگیری و امثالهم است. برانداز‌ها هم که تکلیفشان مشخص است. هرچند به نظر می‌رسد بخشی از آن‌ها حداقل صادقانه‌تر از تندرو‌ها و افراطیون داخلی برخورد می‌کنند. بالاخره مواضع بخشی از این طیف این است که نباید به سمت خونریزی و درگیری رفت. یا حتی بخشی از آن‌ها به مرور زمان تغییر موضع می‌دهند و از براندازی و سرنگونی عقب نشینی می‌کنند و خواستار انجام برخی اصلاحات در کشور می‌شوند.»
در این میان، او به نقش اسرائیل به عنوان یکی از مخالفان جدی مذاکرات نیز اشاره می‌کند:«جماعت دیگری نیز هستند که شاید از همه این دو گروهی که اشاره کردم بیشتر تلاش می‌کنند تا مذاکرات را به بن‌بست برسانند. این جماعت، اسرائیلی‌ها هستند. اسرائیل فکر می‌کند فرصتی پیش آمده تا بین ایران و آمریکا درگیری ایجاد کند. اسرائیل معتقد است منفعت در این است که اختلافات خود را به اختلافات جهانی تبدیل کند و از حالت امریکا و ایران نیز فراتر ببرد؛ بنابراین اسرائیل از این که گفت‌و‌گو‌های اولیه انجام شده و هر دو طرف ابراز رضایت کرده‌اند، حس خوبی ندارد.»
چشم‌انداز دور دوم؛ امید یا تردید؟
سبحانی در بخش دیگری از سخنان خود با تأکید بر عزم دو طرف مذاکره، به فضای امیدوارکننده‌تری اشاره می‌کند:«ایران با طمانینه و اعتماد به نفس در تلاش است به شکلی عمل کند که تلاش‌های دیپلماتیک به نتیجه برسد. آن چه که می‌تواند همه این تلاش‌های بدخواهان را خنثی کند، جدیت هر دو طرف برای رسیدن به نتیجه در مذاکرات است و ما این را در دور اول با وجود همه شیطنت‌ها و اختلاف نظر‌ها در خصوص شکل و محتوا دیدیم. افرادی هم که داخل مذاکرات حضور دارند نسبت به این موضوعات ابراز خوشبینی کرده‌اند.»
او اضافه می‌کند که نقش کشورهای عربی نیز در این مرحله قابل توجه است:«هم طرف آمریکایی و هم طرف ایرانی تصمیم جدی دارند و در کنار این دو گروه، اعراب نیز حضور دارند. اعراب نسبت به تحولات اخیر ابراز خرسندی کرده و ظاهرا خوشبین شده‌اند که این دور از مذاکرات در نهایت به حل مشکلات منتهی خواهد شد.»
در نهایت، سبحانی با اشاره به ضرورت بی‌توجهی به حواشی تخریبی، چنین نتیجه‌گیری می‌کند:«برخی می‌گویند طرف مقابل، آن جدیت لازم و کافی را برای مذاکره ندارد. اما پاسخ این است که اتفاقا طرف مقابل نیز جدیت لازم را نشان داده و با توجه به سیاست‌های ترامپ که به دنبال امور منفعت‌زا برای دولت خود است، به نظر می‌رسد انتخاب جدی وی، همکاری با ایران است. اما باید دقت کرد که به حاشیه‌هایی که هدفشان ایجاد حساسیت و تخریب مذاکرات است توجه جدی داشته باشیم و اجازه ندهیم این حواشی، تاثیری منفی بر مذاکرات داشته باشد.»
