پیغام ویژه رهبری برای پوتین
در میانه تحولات مهم منطقه‌ای و بین‌المللی، عباس عراقچی با پیامی ویژه از سوی رهبر انقلاب عازم مسکو شد.
عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، روز پنجشنبه در رأس هیأتی دیپلماتیک راهی مسکو شد تا پیام مقام معظم رهبری را به ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور فدراسیون روسیه، تقدیم کند؛ پیامی که بنا به اظهارات تحلیلگران، حامل مفاهیم راهبردی در یکی از حساس‌ترین دوره‌های روابط دو کشور است.
بر اساس گزارش منتشرشده، این نخستین حضور رسمی عراقچی در مقام وزیر خارجه در روسیه، در چارچوب مناسبات دوجانبه تهران-مسکو محسوب می‌شود. دیدار وی با رئیس‌جمهور روسیه برای روز جمعه پیش‌بینی شده و انتظار می‌رود محورهای مهمی در حوزه‌های سیاست خارجی، امنیت منطقه و مناسبات بین‌المللی در این نشست مورد بررسی قرار گیرد.
نکته قابل‌توجه آن‌که این سفر درست یک روز پس از تصویب معاهده جامع همکاری‌های راهبردی ایران و روسیه در شورای فدراسیون روسیه صورت می‌گیرد. سندی که مسیر توسعه همکاری‌های بلندمدت دو کشور را در حوزه‌هایی چون امنیت، انرژی، اقتصاد، حمل و نقل، علم، فناوری، کشاورزی و فرهنگ هموار می‌کند و جایگاه تهران و مسکو را در سطح مشارکت‌های استراتژیک تثبیت می‌نماید.
این در حالی است که قرار گرفتن این سفر در آستانه دور دوم گفت‌وگوهای غیرمستقیم ایران و آمریکا در مسقط، که با نقش میانجی‌گری عمان برگزار می‌شود، بر پیچیدگی‌های آن افزوده است.
کارشناس مسائل بین‌الملل، شعیب بهمن، در تحلیل این سفر گفت: «این اقدام در زمانه‌ای رخ می‌دهد که تحولات داخلی آمریکا موجب تغییر در آرایش قدرت جهانی شده و شرایطی بسیار حساس را پدید آورده است.»
او همچنین به تلاقی موضوعات مهم جهانی اشاره کرد و افزود: «در حال حاضر، ایالات متحده و روسیه مشغول رایزنی درباره بحران اوکراین هستند، و در همین زمان، مذاکرات غیرمستقیم تهران و واشنگتن درباره پرونده هسته‌ای نیز در جریان است. این دو روند هم‌زمان، جایگاه سفر عراقچی را برجسته‌تر می‌کند.»
بهمن با اشاره به سابقه همکاری‌های امنیتی، اطلاعاتی و دیپلماتیک میان تهران و مسکو یادآور شد: «در سفر اخیر لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه به ایران، مقامات ایرانی در جریان تعاملات روسیه و آمریکا در خصوص اوکراین قرار گرفتند. حال در مقابل، ایران نیز روسیه را در جریان روند گفت‌وگوهای هسته‌ای مسقط خواهد گذاشت.»
وی دو دلیل برای این تبادل اطلاعات ذکر کرد: نخست، نقش مهم روسیه به عنوان یکی از اعضای مؤثر در مذاکرات برجام؛ و دوم، عمق روابط سیاسی و راهبردی میان دو کشور که در سال‌های اخیر تقویت شده است.
به گفته این تحلیلگر، «وزیر خارجه در این سفر حامل پیامی از سوی مقام معظم رهبری برای پوتین است و این موضوع، وزن دیپلماتیک سفر را چند برابر کرده است. ایران در پی آن است تا نشان دهد که در دوران سخت نیز از همراهی با شرکای استراتژیک خود چون روسیه و چین دست نمی‌کشد، حتی اگر روابط با غرب رو به بهبود برود.»
او همچنین یادآور شد که سال گذشته، رؤسای جمهور ایران و روسیه سند راهبردی بلندمدت را در مسکو امضا کردند و روند نهایی‌سازی این توافقنامه هنوز در جریان است. بهمن افزود: «این اقدام، پاسخ به نگرانی‌هایی است که در گذشته وجود داشت مبنی بر اینکه گشایش در روابط با غرب ممکن است به تضعیف همکاری با شرق منجر شود. اما این سند ثابت می‌کند که حتی توافق احتمالی با آمریکا نیز مانعی برای حفظ روابط نزدیک با روسیه نخواهد بود.»
در بخشی دیگر از گفت‌وگو، بهمن به نقش‌آفرینی روسیه در برجام و آینده مذاکرات ایران و آمریکا اشاره کرد و گفت: «برخلاف برخی دیدگاه‌ها، روسیه هیچ‌گاه مانعی در مسیر مذاکرات نبوده و همواره رویکرد تسهیل‌گرانه داشته است. آن‌ها علاقه‌مند بودند که موضوع هسته‌ای ایران از راه‌های مسالمت‌آمیز حل‌وفصل شود.»
او در ادامه افزود: «پیش از جنگ اوکراین، مسکو معتقد بود که تحریم‌ها سد راه توسعه روابط ایران و روسیه هستند و همواره خواستار لغو آن‌ها بود. در شرایط کنونی نیز، روس‌ها از گفت‌وگوهای ایران و آمریکا استقبال کرده‌اند و حتی پیش‌تر برای ایفای نقش میانجی اعلام آمادگی کرده بودند.»
بهمن تأکید کرد: «روسیه از بی‌ثباتی در خاورمیانه سودی نمی‌برد. به همین دلیل، تمایل دارد که پرونده هسته‌ای ایران از طریق دیپلماسی حل شود تا منطقه به سمت بحران‌های عمیق‌تر کشیده نشود.»
با توجه به مجموعه این تحولات، به نظر می‌رسد سفر عراقچی به مسکو نه‌تنها حامل پیام سیاسی خاصی از سوی عالی‌ترین مقام کشور است، بلکه در بستر مناسبات چندلایه منطقه‌ای و بین‌المللی، معنای تازه‌ای برای آینده روابط تهران-مسکو و معادلات ژئوپلیتیکی منطقه خواهد داشت.
