دلار چرا بی‌وقفه گران شد؟/ نقش تنش‌های سیاسی و بازگشت ترامپ در سقوط ریال!
افزایش سرسام‌آور نرخ دلار در سال ۱۴۰۳، تنها حاصل کمبود منابع ارزی نیست؛ سیاست‌های خارجی آمریکا و تشدید تنش‌ها با ایران، به‌ویژه پس از بازگشت ترامپ، ابعاد تازه‌ای به بحران ارزی کشور داده‌اند.
رشد قیمت دلار در برابر ریال طی سال ۱۴۰۳، نتیجه ترکیبی از دو مسیر فشار مستقیم اقتصادی و تحریک روانی سیاسی از سوی دولت ایالات متحده علیه ایران بوده است. هر دو روش با هدف افزایش نرخ برابری دلار در بازار ایران، تأثیرات قابل‌توجهی برجای گذاشته‌اند.
در شیوه نخست که بُعد اقتصادی و فیزیکی دارد، با محدود کردن دسترسی ایران به منابع دلاری، به‌طور طبیعی عرضه ارز کاهش یافته و با استناد به مکانیزم بازار، منجر به افزایش قیمت آن شده است. عواملی همچون افت فروش نفت، تحریم‌های گسترده بانکی، مسدود شدن دارایی‌های ارزی ایران در کشورهای مختلف و محدودیت‌های سرمایه‌گذاری خارجی، موجب کاهش جدی ذخایر ارزی و دسترسی دولت و بانک مرکزی به دلار شده‌اند. در نتیجه، فشار مضاعفی بر بازار وارد شده و نرخ ارز روند صعودی را تجربه کرده است.
پیامدهای این وضعیت در حوزه واردات کالاهای اساسی به‌ویژه خودرو، کاملاً مشهود است. کمبود منابع ارزی واردات را مختل کرده و دولت در تأمین کالاهای ضروری دچار مشکل شده است.
اما مسیر دوم که جنبه روانی و سیاسی دارد، به‌مراتب سریع‌تر و گسترده‌تر عمل کرده است. تشدید تنش‌ها میان ایران و ایالات متحده، بخصوص پس از بازگشت دونالد ترامپ به صحنه سیاست، موجب کاهش اعتماد عمومی و ایجاد تلاطم در بازار ارز شده است. بر اساس قواعد اقتصادی، در زمان تشدید منازعات بین‌المللی، ارز کشورهای دارای اقتصاد کوچکتر و آسیب‌پذیرتر در مقابل ارزهای معتبر جهانی تضعیف می‌شود؛ در این حالت، فارغ از اینکه چه کشوری آغازکننده تنش بوده یا حق با چه طرفی است، واحد پول کشور ضعیف‌تر تحت فشار قرار می‌گیرد.
در مورد ایران و آمریکا، این معادله به وضوح کار می‌کند. با توجه به حجم و قدرت اقتصادی ایالات متحده، افزایش تنش‌ها بدون نیاز به اقدام مستقیم، منجر به بالا رفتن ارزش دلار و کاهش ارزش ریال شده است.
موج جدید افزایش قیمت دلار از نیمه آبان ۱۴۰۲ آغاز شد؛ زمانی که ترامپ رسماً به‌عنوان پیروز انتخابات معرفی شد. در آن مقطع نرخ دلار از ۶۰ هزار تومان عبور کرد. با نزدیک شدن به زمان آغاز به کار رسمی او در اول بهمن، قیمت دلار به حدود ۸۳ هزار تومان رسید. سپس با ادامه اظهارات تهدیدآمیز ترامپ و تشدید تنش بین تهران و واشنگتن، نرخ ارز صعودی بی‌وقفه داشت و در نهایت در آستانه شکستن مرز ۱۰۰ هزار تومان قرار گرفت.
کاهش شدید ارزش پول ملی ظرف یک سال و افزایش بیش از دو برابری نرخ دلار، نشانه‌ای آشکار از تأثیرگذاری هم‌زمان فاکتورهای اقتصادی و سیاسی است. در چنین شرایطی، افت ارزش ریال مستقیماً به افزایش نرخ تورم منتهی می‌شود، پدیده‌ای که آثار آن پیشاپیش در سطح عمومی قیمت‌ها قابل‌مشاهده است.
