پایان کارت‌های سوخت فیزیکی آغازی برای گرانی بنزین؟
یک تحول مهم در نحوه توزیع سوخت در راه است؛ از امروز، طرحی آزمایشی در تهران اجرا می‌شود که می‌تواند ساختار یارانه‌های انرژی را دگرگون کند.
در تهران، اجرای پایلوت طرحی کلید خورده که می‌تواند به یکی از بزرگ‌ترین اصلاحات در ساختار توزیع سوخت کشور بدل شود. این برنامه آزمایشی که در چارچوب قانون بودجه سال ۱۴۰۴ طراحی شده، با هدف ارتقای شفافیت، مبارزه با قاچاق سوخت و بسترسازی برای توزیع هدفمندتر یارانه‌ها آغاز شده است.
بر اساس گزارش رسانه‌ها، این طرح به‌جای استفاده از کارت‌های فیزیکی، سهمیه سوخت را به حساب‌های بانکی افراد منتقل می‌کند. در شرایطی که هنوز میلیون‌ها کارت سوخت فیزیکی در کشور وجود دارد و بسیاری از آن‌ها با وجود چندین بار تغییر مالکیت خودرو، همچنان به نام مالک اولیه باقی مانده‌اند، اجرای این طرح می‌تواند شکاف‌های اطلاعاتی موجود را پر کند.
هم‌اکنون بیش از ۳۰ درصد بنزین مصرفی کشور با کارت‌های جایگاه توزیع می‌شود، بدون آنکه امکان نظارت دقیق بر آن وجود داشته باشد. در نتیجه این خلأ اطلاعاتی، قاچاقچیان سال‌ها توانسته‌اند با سوءاستفاده از کارت‌های رها شده، بنزین یارانه‌ای را به نرخ آزاد بفروشند.
مالک شریعتی، نماینده مجلس و عضو کمیسیون انرژی، در این‌باره گفت: «فیزیک کارت سوخت یکی از پایه‌های قاچاق است. با انتقال سهمیه به حساب بانکی، نه‌تنها امکان رصد دولت افزایش می‌یابد، بلکه بستر فساد خشکیده می‌شود».
با وجود نگرانی‌هایی درباره احتمال کاهش سهمیه یا افزایش قیمت بنزین، مقامات دولتی تأکید کرده‌اند که هیچ تغییری در مقدار سهمیه ماهانه خودروها (۶۰ لیتر برای خودروهای شخصی) یا قیمت یارانه‌ای آن صورت نمی‌گیرد. تنها شیوه دسترسی به سهمیه تغییر خواهد کرد.
بر این اساس، شهروندان به‌جای استفاده از کارت‌های فیزیکی، می‌توانند از طریق حساب بانکی متصل به پلاک خودرو خود، سوخت مورد نیاز را دریافت کنند. این فرآیند نه تنها شفافیت مصرف را افزایش می‌دهد، بلکه امکان نظارت لحظه‌ای دولت و جلوگیری از تقلب‌های احتمالی را نیز فراهم می‌سازد.
شریعتی این برنامه را «گام نخست در اصلاحات اساسی نظام یارانه‌ای» توصیف کرده است. کارشناسان نیز معتقدند که اتصال سهمیه سوخت به حساب بانکی و در ادامه، به کد ملی افراد، زیرساختی کلیدی برای اجرای سیاست‌های هدفمند یارانه‌ای در آینده فراهم می‌کند. به گفته آنان، این امکان برای دولت فراهم می‌شود تا یارانه‌ها را با توجه به الگوی مصرف و سطح درآمد خانوارها به صورت عادلانه‌تر توزیع کند.
این در حالی است که چالش‌هایی نیز در مسیر اجرای این طرح وجود دارد؛ از جمله ابهام در میزان آمادگی زیرساخت‌های فنی، هماهنگی میان سامانه‌های بانکی و پمپ‌بنزین‌ها، و نحوه آموزش کاربران به‌ویژه سالمندان و ساکنان مناطق محروم. مسئولان می‌گویند اجرای آزمایشی در تهران به شناسایی این موانع و تلاش برای رفع آن‌ها پیش از اجرای سراسری کمک خواهد کرد.
بازخورد اولیه از سوی مردم متنوع بوده است. برخی این اقدام را نشانه‌ای از حرکت به‌سمت شفافیت و کنترل دقیق‌تر منابع می‌دانند. احمد، کتاب‌فروشی در میدان انقلاب، در این‌باره می‌گوید: «حالا دیگر هر لیتر بنزین حساب‌وکتابش مشخص است».
اما افرادی مانند اکبر، بازنشسته ۶۷ ساله، نگرانند که ممکن است در فرآیند جدید با چالش مواجه شوند. او می‌پرسد: «اگر اینترنت نداشتم، چطور بنزین بزنم؟» در پاسخ به این دغدغه، مسئولان اعلام کرده‌اند که فقط یک‌بار نیاز به ثبت اطلاعات در سامانه وجود دارد و در ادامه، فرآیند سوخت‌گیری نیازی به اینترنت نخواهد داشت.
