خطر مهاجرت میلیونی از اصفهان و کرمان
هشدارها جدی‌تر از همیشه است؛ رئیس مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب می‌گوید فرونشست زمین در بیش از ۴۰۰ دشت ایران نه‌تنها خاک و آب، بلکه آینده زندگی میلیون‌ها نفر را تهدید می‌کند.
رئیس مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران نسبت به تشدید بحران فرونشست زمین در کشور هشدار داد و اعلام کرد این پدیده اکنون به تهدیدی سرزمینی و حتی تمدنی تبدیل شده است. او تأکید کرد در استان‌هایی مانند اصفهان و کرمان خطر جابه‌جایی میلیون‌ها نفر به دلیل شرایط بحرانی آب و خاک کاملاً واقعی است.
کوروش صادق‌زاده در نشست بررسی مشکلات بخش کشاورزی استان گلستان، با اشاره به مأموریت اتاق بازرگانی گفت: «اتاق بازرگانی وظیفه اجرایی ندارد اما به‌عنوان پارلمان بخش خصوصی، مسئولیت ارائه مشاوره به قوای سه‌گانه و پیگیری سیاست‌های کلان اقتصادی را بر عهده دارد. مرکز ملی مطالعات کشاورزی و آب نیز با همین هدف برای سیاست‌پژوهی و انتقال یافته‌های تخصصی به بدنه حاکمیت تأسیس شد.»
او یادآور شد که این مرکز تاکنون در موضوعات مهمی مانند انرژی، آب و سرمایه‌گذاری بارها هشدارهای کارشناسی خود را به دولت ارائه کرده است. به گفته وی، این مرکز سخنگوی بخش خصوصی کشاورزی ایران محسوب می‌شود و هدف اصلی آن ارتقای بهره‌وری، جذب سرمایه داخلی و خارجی و انتقال دانش جهانی به کشاورزی کشور است.
اقتصاد کشاورزی ایران؛ پرحجم اما کم‌بازده
صادق‌زاده در ادامه به آمارهای اقتصادی اشاره کرد و گفت تولیدات کشاورزی کشور سالانه حدود ۳۸ تا ۳۹ میلیارد دلار برآورد می‌شود که هفت تا هشت درصد تولید ناخالص داخلی را تشکیل می‌دهد. او افزود: «این سهم در مقایسه با کشورهای توسعه‌یافته بسیار بالاست؛ برای نمونه در آمریکا، آلمان و ژاپن سهم کشاورزی از اقتصاد کمتر از یک درصد است.»
به اعتقاد او، این موضوع نشان می‌دهد اقتصاد ایران نیازمند حرکت جدی به سمت صنعتی‌شدن است و اتکای بیش از حد به کشاورزی معیشتی نمی‌تواند پاسخگوی مشکلات کنونی باشد.
کشاورزی انرژی‌بر و ناکارآمد
رئیس مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب با انتقاد از الگوی مصرف انرژی در کشاورزی گفت: «برای تولید ۳۸ میلیارد دلار محصولات کشاورزی، این بخش بیش از ۱۴ درصد برق کشور، روزانه حدود ۵۰ هزار بشکه نفت و میلیون‌ها تن گاز گلخانه‌ای مصرف می‌کند.» او تأکید کرد این میزان مصرف انرژی بهره‌وری پایین و اثرات منفی زیست‌محیطی را نمایان می‌سازد.
بحران آب و هشدار درباره فرونشست
صادق‌زاده مهم‌ترین معضل کشاورزی ایران را کمبود آب عنوان کرد و توضیح داد: «در سه دهه اخیر بارش‌ها به طور میانگین ۱۶ درصد کاهش یافته است. هم‌زمان تعداد چاه‌ها از ۴۷ هزار حلقه در سال ۱۳۵۰ به بیش از یک میلیون رسیده و حداقل ۳۵۰ میلیارد متر مکعب اضافه برداشت از منابع زیرزمینی انجام شده است.»
وی با بیان اینکه این شرایط موجب فرونشست در بیش از ۴۰۰ دشت کشور شده، هشدار داد: «فرونشست دیگر فقط یک مشکل فنی نیست؛ این پدیده به تهدیدی سرزمینی و تمدنی بدل شده و در استان‌هایی مانند اصفهان و کرمان حتی احتمال مهاجرت میلیونی جمعیت وجود دارد.»
پیامدها و راهکارها
صادق‌زاده بحران آب را عامل اصلی کاهش حاصلخیزی خاک، شوری زمین‌های کشاورزی، خشک‌شدن تالاب‌ها و رودخانه‌ها، گسترش گردوغبار و بیماری‌های مرتبط با آن دانست و گفت بدون تغییر سیاست‌ها، امنیت غذایی و زیست‌محیطی کشور به خطر خواهد افتاد.
او راهکارهای کاهش مصرف آب را چنین برشمرد: کاهش برداشت سالانه بین ۱۵ تا ۳۰ میلیارد متر مکعب از منابع زیرزمینی، تخصیص دست‌کم ۱۲ میلیارد متر مکعب آب برای حق‌آبه‌های زیست‌محیطی، افزایش بهره‌وری آبیاری از سطح فعلی ۱.۲ به بیش از ۳، تغییر الگوی کشت به سمت محصولات کم‌آب‌بر و واردات محصولات پرمصرف در کنار توسعه صادرات محصولات کم‌آب‌بر.
انتقاد از قیمت‌گذاری دستوری
وی همچنین با انتقاد از سیاست‌های قیمت‌گذاری دستوری گفت: «این سیاست انگیزه سرمایه‌گذاری در محصولات استراتژیک را تضعیف کرده و باعث شده کشاورزی ایران در سطح معیشتی باقی بماند.» به باور او، گذار به کشاورزی صنعتی و شکل‌گیری شرکت‌های بزرگ کشت و صنعت یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر است.
ضرورت مشارکت عمومی
صادق‌زاده با تأکید بر نقش مردم در مدیریت منابع آب خاطرنشان کرد: «بحران آب تنها با تصمیم‌های دولتی حل نخواهد شد. همان‌طور که مردم در دوران جنگ همراهی کردند، اکنون نیز باید در تغییر الگوی مصرف و اصلاح رفتارهای روزمره همکاری کنند.»
او از دولت، نهادهای مدنی و بخش خصوصی خواست برای طراحی برنامه‌های پایدار و درازمدت هم‌افزایی کنند و افزود: «اتاق بازرگانی و مرکز ملی مطالعات آماده‌اند نقش تسهیلگر و مشاور مؤثر برای عبور از بحران‌های پیش‌رو را ایفا کنند.»
