بحران معیشتی بازنشستگان؛ از بی‌خانمانی تا اشتغال اجباری
فشارهای اقتصادی و سیاست‌های ناکارآمد در حوزه بازنشستگی باعث شده‌اند بسیاری از بازنشستگان برای تأمین معیشت دوباره به بازار کار بازگردند یا حتی مسکن خود را از دست بدهند.
پس از چند ماه از اجرای طرح یکسان‌سازی پرداخت‌ها، بازنشستگان همچنان معتقدند که این سیاست به‌درستی اجرا نشده و فاصله زیادی با مفاد قانونی دارد. این موضوع، یکی از محورهای اصلی نشستی با عنوان «عدالت سالمندی با تأکید بر مطالبات بازنشستگان» بود که با حضور جمعی از بازنشستگان، کارشناسان و مسئولان برگزار شد. شرکت‌کنندگان در این نشست به بیان مشکلاتی همچون نابرابری در حقوق و مزایا، مشکلات بیمه‌ای و بی‌توجهی به معیشت بازنشستگان پرداختند.
به گزارش هم‌میهن، یکی از اصلی‌ترین خواسته‌های بازنشستگان در این نشست، اصلاح بیمه تکمیلی بود. برخی از آنها نسبت به تغییر بیمه از آتیه‌سازان به بیمه ملت اعتراض داشتند و خواستار پوشش بیمه‌ای گسترده‌تر شدند. یکی از حاضران گفت: «وزارت بهداشت و صندوق بازنشستگی به ما کم‌لطفی کرده‌اند و معوقات ۱۵ درصدی ما که از تیرماه ۱۴۰۰ باید پرداخت می‌شد، هنوز وصول نشده است.»
بازنشستگان همچنین مشکلاتی در پرداخت عیدی خود دارند. یکی از اعتراضات مطرح‌شده این بود که «عنوان شغلی ما در دوران کاری کارگری محسوب می‌شود، اما پس از بازنشستگی، عیدی ما را به شکل کارمندی محاسبه می‌کنند.» همچنین به مسکوت ماندن ماده ۸۵ قانون خدمات کشوری که بر لزوم بیمه تکمیلی بازنشستگان تأکید دارد، اشاره شد.
شیوا پروایی، جامعه‌شناس و پژوهشگر حوزه سالمندی، در این نشست به آمارها و مشاهدات خود از وضعیت بازنشستگان اشاره کرد: «نتایج پژوهش‌ها نشان می‌دهد که بازنشستگان به دلیل هزینه‌های بالای زندگی، مخصوصاً در حوزه درمان، در معرض فقر شدید قرار دارند. من بازنشستگانی را دیده‌ام که در گرمخانه‌های تهران ساکن شده‌اند، چون توان پرداخت اجاره‌بها را ندارند.»
او افزود: «بسیاری از این افراد برای تأمین حداقل هزینه‌های زندگی مجبور به اشتغال مجدد شده‌اند. برخلاف تصور، این کار نه برای حفظ کیفیت زندگی، بلکه از سر ناچاری و جبران هزینه‌های معیشتی است.»
طبق بررسی‌های پروایی، ۲۵ درصد از بازنشستگان کشور مستمری‌ای کمتر از حداقل دستمزد دریافت می‌کنند و حدود ۶۰ درصد حقوق بازنشستگان، کمتر از خط فقر است. این موضوع باعث شده بسیاری از آنها به مشاغل غیررسمی روی بیاورند یا حتی مسکن خود را از دست بدهند.
رضا مسلمی، معاون فنی و امور بیمه‌ای صندوق بازنشستگی کشوری، در این نشست به برخی از مشکلات و انتقادات مطرح‌شده پاسخ داد. او درباره بیمه تکمیلی گفت: «طبق ماده ۸۵ قانون خدمات کشوری، دستگاه اجرایی باید بازنشستگان را مانند شاغلان تحت پوشش بیمه تکمیلی قرار دهد، اما این مسئولیت بر عهده صندوق بازنشستگی نیست.»
او همچنین درباره متناسب‌سازی حقوق بازنشستگان گفت: «در برنامه هفتم توسعه، ماده‌ای تصویب شده که بر اساس آن، حقوق بازنشستگان باید با هم‌ترازان شاغل خود هماهنگ شود. ما تاکنون ۳۰ گروه مختلف از شاغلان مشابه را شناسایی کرده‌ایم و منتظر تصویب آیین‌نامه اجرایی این موضوع هستیم.»
احمد دلبری، مشاور عالی سازمان بهزیستی، در این نشست نسبت به افزایش سالمندان سرراهی و بحران سالمندی در کشور هشدار داد: «ایران یکی از سریع‌ترین رشدهای سالمندی در جهان را دارد و متأسفانه شرایط برای این قشر به‌شدت نگران‌کننده است. در حال حاضر، بیش از ۴۸۰۰ سالمند بی‌سرپرست و سرراهی در کشور داریم که در خیابان‌ها یا آسایشگاه‌ها رها شده‌اند.»
او در ادامه گفت: «مشکلات بازنشستگان تنها معیشتی نیست؛ بسیاری از آنها از بیماری‌های مزمن رنج می‌برند و در سال‌های پایانی عمرشان، احساس ناامیدی و بی‌ارزشی دارند. ما نیاز به یک سیاست‌گذاری جامع داریم تا نه‌تنها به معیشت این افراد، بلکه به سلامت روان و کرامت انسانی آنها توجه شود.
در این نشست، بازنشستگان بار دیگر از عدم اجرای صحیح متناسب‌سازی حقوق، مشکلات بیمه‌ای و فشارهای اقتصادی شدید انتقاد کردند. بسیاری از آنها با صدایی لرزان از مشکلات معیشتی، اشتغال دوباره و بی‌خانمانی خود گفتند. اگرچه مسئولان وعده‌هایی برای بهبود شرایط داده‌اند، اما به نظر می‌رسد حل بحران معیشتی بازنشستگان همچنان در انتظار تصمیم‌گیری‌های کلان و اجرای سیاست‌های حمایتی جدی است.
