بازار رحم اجاره‌ای در ایران؛ تجارت پرسود و پرخطر با قیمت‌های نجومی
به رغم اینکه رحم اجاره‌ای در بسیاری از کشورهای جهان تحت نظارت و قانونی است، بازار آن در ایران به شکلی سیاه و غیرقانونی در حال گسترش است.
در ایران، بازار رحم اجاره‌ای به یک تجارت پرسود و پرخطر تبدیل شده که تحت تاثیر عوامل مختلف، از جمله عدم نظارت قانونی و کمبود قوانین شفاف، به یک پدیده سیاه در جامعه تبدیل شده است. این مسئله به جایی رسیده که قیمت اجاره رحم برای برخی از زنان از ۴۰۰ میلیون تومان آغاز می‌شود و تا ۹۰۰ میلیون تومان نیز بالا می‌رود. این بازار، که در بسیاری از کشورها با نظارت‌های دقیق انجام می‌شود، در ایران به دنیای پرریسک و پیچیده‌ای تبدیل شده است.
امیر رهبر، فعال اجتماعی، در این زمینه توضیح می‌دهد که رحم اجاره‌ای به فرایندی اطلاق می‌شود که در آن فردی رحم خود را به زن یا زوجی دیگر واگذار می‌کند تا جنین آن‌ها را پرورش دهد و پس از تولد نوزاد، آن را به والدین تحویل دهد. معمولاً برای این خدمات مبلغی به فرد ارائه‌دهنده رحم پرداخت می‌شود.
در شرایطی که زوج‌ها با مشکل ناباروری روبه‌رو هستند یا زنان قادر به بارداری نیستند، این روش به عنوان یکی از راه‌حل‌های درمانی در نظر گرفته می‌شود. البته در برخی موارد نیز از تخمک یا اسپرم شخص ثالث برای تشکیل جنین استفاده می‌شود که در این حالت، لقاح در محیط آزمایشگاهی انجام می‌شود و جنین در رحم فردی دیگری قرار می‌گیرد.
امیر رهبر به این نکته اشاره می‌کند که ناباروری یک مشکل جدی است که بیش از سه میلیون زوج ایرانی با آن دست و پنجه نرم می‌کنند و بسیاری از این زوج‌ها به دلیل ناباروری قادر به تشکیل خانواده به روش‌های طبیعی نیستند. از همین رو، رحم اجاره‌ای یکی از راه‌حل‌های درمان این مشکل است.
در حالی که در دیگر کشورها، قوانین مشخصی در زمینه رحم اجاره‌ای وجود دارد، در ایران قانون‌گذاری کافی در این زمینه انجام نشده است. البته به گفته دکتر امین جعفری، این نوع خدمات در قالب لقاح مصنوعی در سال ۱۳۸۲ در ایران قانونی شد و برخی از قوانین آن به تصویب شورای نگهبان و هیأت دولت رسید.
اما چه مشکلات حقوقی ممکن است در روند اجاره رحم پیش بیاید؟ امیر رهبر توضیح می‌دهد که در صورت فوت یا طلاق زوجین، ممکن است یکی از طرفین دیگر تمایلی به داشتن فرزند نداشته باشد، در چنین شرایطی باید در قرارداد پیش‌بینی‌هایی برای این موضوع وجود داشته باشد. همچنین، برخی مشکلات دیگر مانند انتقال بیماری‌های ویروسی یا ژنتیکی از مادر جانشین به جنین، یا خواسته فرد اجاره‌دهنده رحم برای زایمان زودهنگام نیز از جمله چالش‌هایی است که باید در این قراردادها پیش‌بینی شود.
متاسفانه، بازار رحم اجاره‌ای در ایران به یکی از بازارهای سیاه تبدیل شده است. برخی دلالان با سوءاستفاده از نیازهای زوج‌های نابارور و مشکلات اقتصادی زنان، اقدام به تعیین قیمت‌های گزاف برای اجاره رحم می‌کنند. این دلالان با ایجاد شبکه‌های غیرقانونی و وعده‌های دروغین، زنان را ترغیب به اجاره رحم می‌کنند. در حال حاضر، قیمت‌ها برای اجاره رحم از ۴۰۰ میلیون تومان آغاز می‌شود و بسته به شرایط خاص، ممکن است به ۹۰۰ میلیون تومان نیز برسد.
یکی از مشکلات اصلی این بازار، نبود نظارت کافی است. بسیاری از این معاملات به صورت غیرقانونی و بدون هیچ‌گونه نظارتی انجام می‌شود، که باعث شده بسیاری از زنان و زوج‌ها در معرض خطرات زیادی قرار گیرند. کارشناسان پزشکی و حقوقی تأکید دارند که وضع قوانین شفاف و نظارت دقیق بر این بازار می‌تواند به کاهش خطرات و جلوگیری از سوءاستفاده‌های بیشتر کمک کند. این وضعیت اگر اصلاح نشود، می‌تواند به بروز مشکلات اجتماعی و حقوقی متعدد منجر شود.
