افزایش نگران‌کننده سنگ کلیه؛ هشدار یک متخصص به سبک زندگی پُرخطر امروز
سنگ کلیه دیگر یک مشکل نادر یا اتفاقی نیست؛ بسیاری از افراد، بی‌آنکه علائمی داشته باشند، درگیر آن هستند.
در سال‌های اخیر، موارد ابتلا به سنگ کلیه به شکل محسوسی افزایش یافته است؛ موضوعی که دکتر سید محمد حسینی‌نیا، رئیس بیمارستان امام خمینی(ره) شیروان، در گفت‌وگویی با اشاره به آن، درباره چرایی گسترش این بیماری و عوامل پنهان در پس آن توضیح می‌دهد.
وی با اشاره به این‌که «سنگ کلیه» به توده‌های سختی از جنس نمک‌ها و مواد معدنی اطلاق می‌شود که در درون کلیه تشکیل می‌شوند، اظهار کرد: رایج‌ترین نوع این سنگ‌ها، سنگ‌های کلسیمی هستند. او افزود: سبک زندگی غیرفعال، کم‌نوشی آب، رژیم‌های غذایی سرشار از نمک و پروتئین، و همچنین گرمای شدید هوا از جمله عوامل کلیدی در افزایش نرخ ابتلا به این بیماری در سال‌های اخیر به شمار می‌روند.
شایع‌ترین نشانه‌ها و اهمیت بررسی زودهنگام
دکتر حسینی‌نیا درباره علائم هشداردهنده سنگ کلیه چنین توضیح داد: «درد ناگهانی و شدید در ناحیه پهلو یا کمر، که گاهی به کشاله ران نیز سرایت می‌کند، از بارزترین نشانه‌هاست. در برخی موارد، تهوع، استفراغ، وجود خون در ادرار و احساس سوزش هنگام دفع ادرار نیز مشاهده می‌شود.»
وی خاطرنشان کرد که محل قرارگیری سنگ تأثیر مستقیمی بر نوع و شدت علائم دارد. گاه ممکن است سنگ بزرگی در کلیه بدون علامت باقی بماند و در عین حال، عملکرد کلیه را به‌تدریج مختل کند. در نقطه مقابل، سنگ کوچکی می‌تواند درد شدید و علائم آزاردهنده ایجاد کند. بر همین اساس، انجام چکاپ‌های دوره‌ای حتی در صورت نداشتن علائم ظاهری، اهمیت فراوانی دارد.
نقش کلیدی تغذیه در پیشگیری از سنگ کلیه
در پاسخ به پرسشی درباره تأثیر رژیم غذایی بر بروز یا پیشگیری از این بیماری، این متخصص تأکید کرد: «بدون شک، تغذیه نقش بسیار مهمی دارد. مصرف کم آب، استفاده زیاد از نمک، نوشیدنی‌های گازدار تیره‌رنگ، منابع پروتئین حیوانی و حتی سبزیجات خاصی مانند اسفناج در برخی افراد، می‌تواند احتمال تشکیل سنگ کلیه را افزایش دهد.»
وی توصیه کرد: برای کاهش ریسک، نوشیدن روزانه دو تا دو و نیم لیتر آب ضروری است و در کنار آن باید از زیاده‌روی در مصرف گوشت قرمز، غذاهای فراوری‌شده و نمک خودداری کرد.
چه افرادی باید بیشتر مراقب باشند؟
دکتر حسینی‌نیا با اشاره به گروه‌هایی که در معرض خطر بالاتری قرار دارند، توضیح داد: «افرادی که سابقه خانوادگی ابتلا به سنگ کلیه دارند، همچنین کسانی که دچار اختلالات متابولیکی مانند پرکاری غدد پاراتیروئید هستند یا در مناطق گرم زندگی می‌کنند، بیشتر در معرض ابتلا هستند.»
وی ادامه داد: کم‌تحرکی، مصرف ناکافی مایعات و رژیم‌های سخت کاهش وزن نیز از عوامل خطرزا محسوب می‌شوند که افراد باید نسبت به آن‌ها هوشیار باشند.
روش‌های درمانی سنگ کلیه بر اساس اندازه و محل سنگ
دکتر حسینی‌نیا درباره شیوه‌های درمان گفت: بسته به این‌که سنگ از نظر اندازه، محل قرارگیری و جنس چگونه باشد، روش درمان متفاوت خواهد بود. وی افزود: «در بسیاری از موارد، سنگ‌های کوچک با افزایش مصرف آب، استفاده از دارو و صبر، به‌طور طبیعی دفع می‌شوند.»
اما در مواردی که سنگ‌ها بزرگ‌تر هستند یا موجب انسداد مسیر ادراری می‌شوند، از روش‌هایی نظیر سنگ‌شکنی برون‌اندامی (ESWL)، یورتروسکوپی یا حتی جراحی استفاده می‌شود.
نکات مهم برای جلوگیری از بازگشت مجدد سنگ کلیه
وی برای پیشگیری از عود مجدد سنگ، به چند نکته مهم اشاره کرد: «مصرف منظم آب در طول روز، محدود کردن نمک و گوشت، فعالیت فیزیکی روزانه و پرهیز از بی‌حرکتی‌های طولانی‌مدت می‌تواند در کاهش خطر مؤثر باشد. همچنین برای برخی بیماران، انجام آزمایش آنالیز ادرار به منظور شناسایی عوامل تشکیل‌دهنده سنگ ضروری است.»
باور نادرست درباره لبنیات و سنگ کلیه
یکی از باورهای رایج در جامعه این است که لبنیات موجب سنگ کلیه می‌شود. اما این اورولوژیست با رد این باور چنین گفت: «خیر، این تصور نادرست است. در واقع، مصرف متعادل لبنیات مانند شیر و ماست کم‌چرب نه‌تنها باعث تشکیل سنگ نمی‌شود بلکه می‌تواند اثر پیشگیری داشته باشد.»
او توضیح داد: کلسیم موجود در لبنیات در روده با اگزالات ترکیب می‌شود و جلوی جذب بیش از حد آن را می‌گیرد. کاهش شدید مصرف لبنیات ممکن است منجر به افزایش جذب اگزالات و در نتیجه تشکیل سنگ‌های اگزالاتی شود. البته مصرف خودسرانه مکمل‌های کلسیم بدون تجویز پزشک می‌تواند خطرناک باشد.
آیا ویتامین D مسبب سنگ کلیه است؟
در ادامه، دکتر حسینی‌نیا درباره ارتباط مصرف ویتامین D با ایجاد سنگ کلیه گفت: «مصرف دوزهای معمول این ویتامین طبق تجویز پزشک، مشکل‌زا نیست. اما استفاده خودسرانه و افراطی از مکمل ویتامین D می‌تواند سطح کلسیم خون را بالا ببرد و در نتیجه خطر تشکیل سنگ‌های کلیوی را افزایش دهد.»
وی افزود: این مسئله در مواردی که مصرف مکمل‌های کلسیم نیز هم‌زمان انجام شود، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. از این‌رو توصیه می‌شود مصرف این ویتامین حتماً تحت نظر پزشک و با بررسی آزمایشگاهی انجام شود.
