راهنمای پیشگیری و تشخیص زودهنگام سرطان روده بزرگ

در این مطلب، زهرا خسروی زادگان، کارشناس بیماری‌های غیرواگیر، از دانشگاه علوم پزشکی شیراز، به بررسی مهم‌ترین عوامل خطر و روش‌های پیشگیری و تشخیص سرطان روده بزرگ پرداخته است.

سرطان روده بزرگ به‌طور کلی از تغییراتی در غشای اپی‌تلیوم طبیعی روده آغاز می‌شود و سپس به تکثیر غیرطبیعی سلول‌ها و در مراحل بعدی به ایجاد پولیپ‌های آدنوماتوز و سرانجام بدخیمی منجر می‌شود. این روند در طول زمان و با تغییرات ژنتیکی مختلف صورت می‌گیرد، که موجب می‌شود در صورت شناسایی به موقع و رعایت نکات پیشگیرانه، این بیماری قابل کنترل باشد.

فرآیند بروز این سرطان معمولاً در مدت زمانی طولانی و طی مراحل متعدد رخ می‌دهد، که این مسئله فرصت‌های زیادی برای اقدامات پیشگیرانه و شناسایی علایم اولیه فراهم می‌آورد. بسیاری از عواملی که در بروز سرطان روده بزرگ نقش دارند به شیوه زندگی مرتبط هستند و در کنار زمینه‌های ژنتیکی، می‌توانند تأثیرگذاری قابل‌توجهی داشته باشند. با این حال، برخی از بیماری‌های ارثی در درصد کمی از موارد در بروز این سرطان دخالت دارند.

عوامل خطر سرطان روده بزرگ و راه‌های پیشگیری

مهم‌ترین مرحله در مبارزه با سرطان روده بزرگ، اقداماتی است که پیش از بروز بیماری باید به‌منظور کاهش خطر انجام گیرد. برای این منظور، آموزش افراد در خصوص عوامل خطر و راه‌های پیشگیری از سرطان بسیار ضروری است.

عوامل خطر برای بروز سرطان روده بزرگ را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد: عوامل غیرقابل اصلاح و عوامل قابل اصلاح.

عوامل غیرقابل اصلاح

این عوامل معمولاً به عواملی اشاره دارند که فرد نمی‌تواند آن‌ها را تغییر دهد و شامل موارد زیر است:

افزایش سن: با افزایش سن، خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ افزایش می‌یابد.

سابقه خانوادگی سرطان روده بزرگ یا پولیپ‌های آدنوماتوز: اگر فردی در خانواده نزدیک خود (پدر، مادر، خواهر، برادر، یا فرزندان) سابقه بیماری داشته باشد، باید مراقبت‌های بیشتری انجام دهد.

بیماری‌های ارثی: بیماری‌هایی مانند پولیپ‌های آدنوماتوز فامیلی و سرطان کولون ارثی بدون پولیپوز می‌توانند خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را افزایش دهند.

افرادی که در خانواده آن‌ها چند نفر به سرطان روده بزرگ مبتلا بوده‌اند، به ویژه در سنین زیر 50 سال، باید با دقت بیشتری علائم خود را پیگیری کنند و تحت ارزیابی‌های منظم از جمله غربالگری قرار گیرند.

عوامل قابل اصلاح

در کنار عوامل غیرقابل اصلاح، عواملی وجود دارند که با تغییر شیوه زندگی می‌توان از آن‌ها اجتناب کرد یا آن‌ها را کاهش داد. این عوامل شامل موارد زیر هستند:

بیماری التهابی روده (IBD): شامل کولیت اولسراتیو و بیماری کرون، که خطر سرطان روده بزرگ را افزایش می‌دهد. انجام کولونوسکوپی در فواصل معین می‌تواند به تشخیص زودهنگام سرطان کمک کند.

سابقه فردی پولیپ‌های آدنوماتوز: پولیپ‌های آدنوماتوز به‌عنوان پیش‌زمینه‌ای برای سرطان شناخته می‌شوند. برداشتن این پولیپ‌ها از طریق کولونوسکوپی می‌تواند از بروز سرطان جلوگیری کند.

عوامل مرتبط با شیوه زندگی

عواملی که به شیوه زندگی افراد ارتباط دارند و می‌توان آن‌ها را اصلاح کرد، شامل موارد زیر هستند:

فعالیت بدنی ناکافی

چاقی و اضافه وزن

مصرف الکل و دخانیات

مصرف زیاد گوشت قرمز

مصرف کم میوه و سبزیجات

علایم هشداردهنده و تشخیص زودهنگام سرطان روده بزرگ

برای پیشگیری از سرطان روده بزرگ، علاوه بر اقدامات پیشگیرانه، شناخت علایم اولیه و مشکوک به این بیماری نیز از اهمیت زیادی برخوردار است. بسیاری از افراد ممکن است در طی زندگی خود به این بیماری مبتلا شوند، اما اگر علایم در مراحل اولیه شناسایی شوند، می‌توان از پیشرفت بیماری جلوگیری کرد. این علایم شامل خونریزی از دستگاه گوارش تحتانی، یبوست همراه با یا بدون اسهال، کاهش وزن غیرمنتظره، و احساس پر بودن مقعد بعد از اجابت مزاج هستند.

روش‌های تشخیص زودهنگام و غربالگری سرطان روده بزرگ

برای تشخیص زودهنگام سرطان روده بزرگ، روش‌هایی چون آزمایش خون مخفی در مدفوع (IFOBT یا FIT) و کولونوسکوپی مورد استفاده قرار می‌گیرند. این آزمایش‌ها کمک می‌کنند تا سرطان در مراحل اولیه شناسایی شود و از پیشرفت آن جلوگیری گردد.