گروسی: تا بازرسی‌ها از سر گرفته نشود، هیچ مذاکره‌ای در کار نخواهد بود
مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در تازه‌ترین موضع‌گیری خود تأکید کرد که بدون بازگشت بازرسان به ایران، هیچ گفت‌وگوی جدی با تهران شکل نمی‌گیرد.
«رافائل گروسی» مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی روز سه‌شنبه در گفت‌وگو با شبکه‌ای آمریکایی، درباره گزارش‌های منتشرشده پیرامون احتمال دستیابی به توافقی تازه میان ایران و آژانس توضیح داد. او با اشاره به شرایطی که پس از حملات هوایی شکل گرفت، گفت: «وقتی بمباران‌ها آغاز شد، ادامه بازرسی‌ها ممکن نبود. فضای جنگی حاکم بود و ما ناچار شدیم ایران را ترک کنیم. از آن زمان تاکنون، گفت‌وگوها با ایران ادامه دارد تا شرایط بازگشت فراهم شود. این فرآیند ساده نیست، زیرا همان‌طور که قابل درک است، در داخل ایران برخی حضور بازرسان خارجی را مغایر با امنیت ملی می‌دانند و عده‌ای دیگر چنین نظری ندارند. در نتیجه باید مشخص شود چه ترتیباتی لازم است تا بتوانیم دوباره به ایران بازگردیم و مأموریت خود را انجام دهیم.»
آمریکا در ابتدای تیرماه، با همراهی رژیم صهیونیستی، به تاسیسات هسته‌ای ایران حمله کرد و بخشی از مراکز صلح‌آمیز هسته‌ای را با بمب‌های سنگرشکن هدف قرار داد. این حمله خسارت سنگینی به همراه داشت، هرچند هیچ‌یک از طرفین افزایش سطح تشعشعات را گزارش نکردند. به دنبال این اقدام و به دلیل آنچه تهران «جانبداری گروسی و کوتاهی او در حفاظت از تاسیسات پادمانی» نامید، ایران همکاری‌های خود با آژانس را به حالت تعلیق درآورد.
با این حال، رایزنی‌های فنی میان ایران و آژانس ادامه دارد و تهران در حال بررسی الگوهای جدید همکاری پس از تحولات اخیر است. یک دیپلمات نزدیک به آژانس نیز در گفت‌وگو با آسوشیتدپرس اظهار داشت: اگرچه توافق درباره سطح دسترسی نهایی نشده، اما انتظار می‌رود روند مذاکرات به نتیجه برسد. طبق گزارش این خبرگزاری، بازرسی‌ها در حال حاضر تنها شامل مراکزی خواهد بود که در جریان حملات آسیب ندیده‌اند.
گروسی در گفت‌وگو با فاکس‌نیوز تأکید کرد: «ایران عضو معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای است و باید تحت نظارت قرار گیرد. ما این موضوع را همیشه با مقام‌های ایرانی مطرح کرده‌ایم. اکنون نخستین گروه از بازرسان به ایران بازگشته‌اند و ما در آستانه شروع مجدد فعالیت‌ها هستیم. طبیعی است که برخی تاسیسات آسیب دیده‌اند و برخی دیگر خیر، بنابراین باید سازوکار مشخصی طراحی شود تا کار دوباره آغاز شود.»
او همچنین درباره سفرش به واشنگتن توضیح داد: «در آمریکا با مجموعه‌ای از مقامات، از جمله استیو ویتکاف نماینده ویژه رئیس‌جمهور دیدار داشتم. گفت‌وگوهای خوبی انجام شد. از ابتدای دولت جدید در تماس بوده‌ایم و درباره مسائل مختلف صحبت کرده‌ایم. ایالات متحده به دنبال بررسی دقیق پرونده ایران است تا مشخص شود آیا می‌توان مذاکرات دوجانبه را دوباره آغاز کرد یا خیر. من مشاهدات و برداشت‌های خود را منتقل کردم تا ببینیم چگونه می‌توانیم از این مرحله عبور کنیم.»
مدیرکل آژانس در ادامه درباره فعال بودن مذاکرات اروپایی‌ها با ایران و موضع آمریکا گفت: «مقام‌های آمریکایی که با آن‌ها دیدار داشتم، به‌شدت برای حفظ صلح تلاش می‌کنند. در هفته‌های گذشته برخی موفقیت‌ها هم حاصل شده است. پرونده ایران اما شرایط ویژه‌ای دارد، زیرا اسرائیل و آمریکا درگیر مستقیم آن هستند. این مسئله کار را دشوار می‌کند، اما غیرممکن نیست.»
گروسی که همچنان درباره حملات به تاسیسات اتمی ایران موضعی روشن اتخاذ نکرده است، در بخشی دیگر مدعی شد: «برای شکل‌گیری هرگونه مذاکره باید چند شرط رعایت شود. مهم‌ترین شرط این است که بازرسی‌ها دوباره از سر گرفته شود. بدون نظارت آژانس، هیچ گفت‌وگوی جدی‌ای امکان‌پذیر نخواهد بود، به‌ویژه اگر بخواهیم از تکرار حوادث ژوئن جلوگیری کنیم.»
او درباره احتمال فعال‌سازی «سازوکار ماشه» نیز گفت: «این موضوع صرفاً به ایران مربوط نمی‌شود، بلکه بازیگران دیگری هم نقش دارند. اروپایی‌ها اکنون به طور جدی در حال بررسی این گزینه هستند. تصمیم نهایی با خود آن‌هاست، اما طبیعی است پیش از هر تصمیمی منتظر خواهند ماند تا ببینند ایران با آژانس همکاری می‌کند یا نه.»
یک روز پیش از این اظهارات، هیأت ایرانی در ژنو با سه کشور اروپایی آلمان، فرانسه و انگلیس درباره «سازوکار ماشه» رایزنی کرده بود. پیش‌تر، اروپایی‌ها شروطی از جمله ازسرگیری بازرسی‌ها، پاسخ به پرسش‌ها درباره ذخایر اورانیوم غنی‌شده و ازسرگیری دیپلماسی با آمریکا را برای تمدید مهلت اجرای این سازوکار مطرح کرده بودند.
مقام‌های ایرانی تأکید دارند که اروپا به دلیل عمل نکردن به تعهدات خود در برجام، هیچ مبنای حقوقی یا اخلاقی برای فعال‌سازی این سازوکار ندارد. آن‌ها هشدار داده‌اند در صورت بازگرداندن تحریم‌ها، پاسخ ایران «شدید» خواهد بود.
نشست اخیر میان ایران و سه کشور اروپایی در سطح مدیران سیاسی وزارت خارجه، بدون دستیابی به نتیجه قطعی پایان یافت و تنها توافق شد رایزنی‌ها ادامه پیدا کند. آسوشیتدپرس در گزارشی به نقل از یک منبع دیپلماتیک اعلام کرد: «این مذاکرات بدون نتیجه نهایی به پایان رسید، اما تلاش‌ها برای یافتن راه‌حل تا قبل از پایان ضرب‌الاجل اروپایی‌ها ادامه خواهد داشت.»
بر اساس قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت، سازوکار ماشه به کشورهای عضو برجام اجازه می‌دهد در صورت ادعای «عدم پایبندی» یکی از طرف‌ها، تحریم‌های بین‌المللی بازگردانده شود. با این حال، کارشناسان تأکید دارند این ابزار تنها در صورتی معتبر است که طرف‌های دیگر نیز به تعهدات خود عمل کرده باشند؛ موضوعی که سه کشور اروپایی با نقض مکرر تعهدات و سکوت در برابر فشارهای آمریکا، صلاحیت استفاده از آن را از دست داده‌اند.
