اروپا علیه ایران: ۳۰ روز تعیین‌کننده آغاز شد | در پایان این موعد چه می‌شود؟
بریتانیا، فرانسه و آلمان با فعال کردن سازوکار «ماشه» علیه ایران، مسیر بازگشت تحریم‌های بین‌المللی را هموار کردند. اکنون ۳۰ روز سرنوشت‌ساز برای تهران و مذاکرات هسته‌ای باقی مانده است.
بریتانیا، فرانسه و آلمان روز پنجشنبه به شورای امنیت سازمان ملل اطلاع دادند که ایران توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ (برجام) را نقض کرده است؛ اقدامی که بازگشت خودکار تحریم‌های بین‌المللی معلق‌شده در چارچوب این توافق را فعال می‌کند.
کارن دی‌یانگ، سردبیر همکار و خبرنگار ارشد امنیت ملی روزنامه واشنگتن پست، نوشت که اقدام اروپایی‌ها بر اساس ارزیابی «نقض قابل توجه» برجام توسط ایران صورت گرفته است.
طبق مقررات موسوم به «ماشه»، تحریم‌ها شامل محدودیت‌های تسلیحاتی، محدودیت در تولید موشک‌های بالستیک، مسدود شدن دارایی‌ها و ممنوعیت صدور روادید می‌شوند. این تحریم‌ها پس از فعال شدن، ظرف ۳۰ روز اجرا خواهند شد، مگر آنکه شورای امنیت تصمیم بگیرد که ایران به تعهدات برجامی خود پایبند بوده و ادامه تعلیق تحریم‌ها را تصویب کند.
مارکو روبیو، وزیر خارجه آمریکا، در بیانیه‌ای اعلام کرد: «ایالات متحده از حمایت متحدان خود در این مسیر قدردانی می‌کند.» پیش‌تر نیز دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور پیشین آمریکا، دولتش را موظف کرده بود که در اجرای سازوکار ماشه با متحدان همکاری کند. در مقابل، عباس عراقچی، معاون وزیر خارجه ایران، این اقدام اروپایی‌ها را «بی‌پایه، ناعادلانه و فاقد مبنای حقوقی» توصیف کرد و هشدار داد که ایران برای دفاع از حقوق و منافع ملی خود «پاسخی مناسب» خواهد داد. رسانه‌های داخلی ایران گزارش دادند که تهران اروپا را به نقض توافق متهم کرده و در صورت ادامه این روند، تهدید به خروج از معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) کرده است.
تصمیم اروپایی‌ها پس از سال‌ها تهدید و هفته‌ها مذاکرات بی‌نتیجه با تهران اتخاذ شد. سه کشور اروپایی در کنار ایالات متحده، اتحادیه اروپا، روسیه و چین از امضاکنندگان برجام بودند؛ توافقی که دونالد ترامپ در نخستین سال‌های ریاست‌جمهوری خود از آن خارج شد و سیاست «فشار حداکثری» را با اعمال تحریم‌های گسترده علیه ایران آغاز کرد.
جنگ دوازده‌روزه اسرائیل علیه تأسیسات هسته‌ای ایران نیز روند مذاکرات میان واشنگتن و تهران را مختل کرد. ترامپ این مذاکرات را تلاشی برای دستیابی به «توافق بهتر» خواند و مدعی شد تأسیسات هسته‌ای ایران «به طور کامل نابود» شده است؛ با این حال، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و سازمان اطلاعاتی آمریکا اعلام کردند که سرنوشت ذخایر اورانیوم با غنای بالا و ظرفیت تولید بیشتر همچنان نامعلوم است.
اروپایی‌ها برای پیشبرد مذاکرات، ضرب‌الاجلی تا پایان اوت تعیین کردند تا ایران نشان دهد در گفت‌وگو با آمریکا پیشرفت ملموسی داشته است. این پیشرفت شامل ارائه گزارشی درباره حدود ۴۰۰ کیلوگرم اورانیوم با غنای بالا و بازگرداندن بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بود، بازرسانی که پس از حملات از ایران خارج شده بودند.
وزرای خارجه سه کشور اروپایی در نامه‌ای به شورای امنیت نوشتند که از سال ۲۰۱۹، ایران از محدودیت‌های برجام در زمینه اورانیوم غنی‌شده، آب سنگین و سانتریفیوژها فراتر رفته و اجرای توافق‌های پادمانی را محدود کرده است.
تصمیم اروپایی‌ها برای فعال‌سازی «ماشه» با تاریخ ۱۸ اکتبر (۲۶ مهر) هماهنگ شده و هدف آن پایان یافتن روند ۳۰ روزه پیش از ریاست دوره‌ای روسیه بر شورای امنیت است.
عباس عراقچی در گفت‌وگو با روزنامه الشرق الاوسط اعلام کرد که ایران آماده مذاکرات «منصفانه و متوازن» با آمریکا است، به شرط آنکه هیچ اقدام نظامی علیه ایران صورت نگیرد. وی تأکید کرد: «اگر مذاکرات بر اساس منافع متقابل باشد، سود آن نصیب هر دو طرف خواهد شد؛ اما اگر تصور کنند از طریق مذاکره می‌توانند به همان چیزی برسند که با حملات نظامی ناکام ماندند، چنین گفت‌وگویی شکل نخواهد گرفت.»
مارکو روبیو نیز اظهار داشت: «ایالات متحده همچنان آماده تعامل مستقیم با ایران است… فعال‌سازی سازوکار ماشه نه در تضاد با دیپلماسی ماست، بلکه آن را تقویت می‌کند.»
رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، اعلام کرد که امکان ازسرگیری گفت‌وگوهای ایران و آمریکا هنوز وجود دارد، مشروط بر اینکه مذاکرات معنادار و منجر به توافق‌های ملموس شود. وی افزود که تیمی از بازرسان آژانس به ایران بازگشته و از نیروگاه بوشهر بازدید کرده‌اند و مذاکرات درباره بازگشت به بازرسی‌های الزام‌آور در سایت‌های فردو، اصفهان و نطنز ادامه دارد.
گروسی تأکید کرد که بخش عمده گفتگوها بر دسترسی به تأسیسات بمباران‌شده متمرکز است و تصمیم نهایی باید براساس بازدیدهای میدانی بازرسان گرفته شود. درباره گزارش‌های انتقال احتمالی اورانیوم با غنای بالا، او گفت: «ما هیچ نشانه یا باوری مبنی بر وقوع جابه‌جایی عمده مواد در اختیار نداریم.»
