توافق ایران و آمریکا در هاله‌ای از ابهام/ بن‌بست بر سر موشک‌ها و محور مقاومت
در شرایطی که فشار تحریم‌های آمریکا افزایش یافته و نشانه‌هایی از تمایل دو کشور به مذاکره دیده می‌شود، کارشناسان معتقدند مسیر گفت‌وگو میان تهران و واشنگتن همچنان پر از مانع است.
ستاره صبح - فائزه صدر: کمال خرازی، رئیس شورای راهبردی روابط خارجی، در سخنانی با تأکید بر ضرورت بهره‌گیری از دیپلماسی، گفت: «موضوع موشکی و محور مقاومت مسائلی نیستند که ایران بخواهد درباره آن‌ها وارد مذاکره شود.» این اظهارات در حالی مطرح می‌شود که شکاف میان ایران و آمریکا عمیق‌تر از همیشه به نظر می‌رسد و دستیابی به هرگونه توافق یا مصالحه‌ای را دشوار کرده است.
تحریم‌های تازه واشنگتن علیه تهران، فشار مضاعفی ایجاد کرده و ایالات متحده انتظار دارد در مذاکرات پیش‌رو، امتیازات بیشتری از جمهوری اسلامی دریافت کند. ستاره صبح در گفت‌وگویی با غلامعلی رجایی، مشاور رئیس پیشین مجمع تشخیص مصلحت نظام، به بررسی چشم‌انداز این مذاکرات پرداخته است.
غلامعلی رجایی با اشاره به شروط ایران برای گفت‌وگوی احتمالی با ایالات متحده اظهار کرد: «به نظر نمی‌رسد گفت‌وگو میان ایران و آمریکا بدون حل‌وفصل اختلافات در حوزه موشکی و مسائل منطقه‌ای نتیجه‌ای داشته باشد. آمریکا مدت‌هاست بر سر این مسائل کلید کرده و گمان نمی‌کنم در این موقعیت از اصرارش دست بردارد.»
او با اشاره به تحولات اخیر منطقه افزود: «بعد از اتفاقاتی که در منطقه رخ داده و به‌ویژه پس از صلح حماس، موضوع محور مقاومت جای بحث ندارد. از نیروهای مقاومت تنها یمن باقی مانده است. اگرچه آمریکا نمی‌تواند رابطه مستقیم میان تحرکات یمن و ایران را اثبات کند، اما تضعیف محور مقاومت برایش اهمیت بالایی دارد و این موضوع را جدی دنبال می‌کند.»
رجایی در ادامه تأکید کرد: «در لزوم مذاکره شکی نیست. هر دو کشور به گفت‌وگو نیاز دارند، چون جنگ برای هیچ‌کدام سودی ندارد. آمریکا با وجود قدرت نظامی و پایگاه‌های متعددش در منطقه، از حمله گسترده به ایران پرهیز کرد و دیدیم که در چه سطحی وارد عمل شد. از سوی دیگر، جنگ هم برای ایران هیچ آورده‌ای نخواهد داشت.»
مشاور رئیس پیشین مجمع تشخیص مصلحت نظام با اشاره به نقش میانجی‌گری در این روند گفت: «باید نقش میانجی‌ها پررنگ شود تا گفت‌وگوها هر چه زودتر از سر گرفته شوند. در این دور حتی عربستان هم می‌تواند میزبان مذاکرات ایران و آمریکا باشد. اگر مرحوم هاشمی رفسنجانی در قید حیات بودند و مسئولیتی در این زمینه داشتند، قطعاً از ظرفیت عربستان و نیازش به ثبات منطقه‌ای به نفع ایران استفاده می‌کردند.»
او در ادامه خاطرنشان کرد: «ایران در برابر خواسته‌های آمریکا تسلیم نخواهد شد. جنگ ۱۲ روزه این روحیه را به آمریکایی‌ها نشان داد و از همین رو، اصرار ترامپ بر خواسته‌های حداکثری بی‌نتیجه می‌ماند. هر دو طرف باید انعطاف نشان دهند.»
رجایی با اشاره به ویژگی‌های شخصیتی رئیس‌جمهور پیشین آمریکا افزود: «ترامپ انگیزه‌هایی مانند شو، تبلیغات و حتی نامزدی برای جایزه صلح نوبل داشت و بسیاری از اقداماتش در همین راستا بود. جنگ ۱۲ روزه، آتش‌بس غزه و آزادی گروگان‌ها برگ‌های برنده او محسوب می‌شدند. اما در مورد ایران باید منطقی‌تر رفتار کند، چون جمهوری اسلامی اجازه نخواهد داد مسائل فی‌مابین به ابزار تبلیغاتی او تبدیل شود.»
وی در ادامه یادآور شد: «ترامپ حتی پس از بازگشت از سفر منطقه‌ای‌اش در مصاحبه‌های اولیه، به نتانیاهو کنایه زد و گفت: “طی دو سال چه کار کرده‌اید؟ نتوانستید حماس را نابود کنید!” همین نشان می‌دهد واقعیت‌های پشت پرده با نمایش‌هایی که رئیس‌جمهور آمریکا برای افکار عمومی ترتیب می‌دهد، کاملاً متفاوت است.»
این کارشناس مسائل منطقه‌ای در بخش دیگری از گفت‌وگو، با اشاره به ارتباط پرونده غزه با موضوع ایران و آمریکا تصریح کرد: «طبیعی است که بعد از آتش‌بس غزه و فروکش کردن درگیری‌ها، نگاه واشنگتن دوباره به سمت تهران برگردد. باید دید پیشنهادها چه خواهد بود و چگونه مطرح می‌شوند. تیم مذاکره‌کننده دولت چهاردهم ترکیب متفاوتی دارد. آمریکا فرصت گفت‌وگو با ایران را داشت اما در نیویورک این شانس را از دست داد.»
او در تحلیل وضعیت کنونی روابط دو کشور گفت: «در چهار دهه گذشته، ایران و آمریکا هیچ‌گاه چنین رویارویی نزدیکی نداشتند. حتی ماجرای اشغال سفارت آمریکا در تهران نیز با وضعیت امروز قابل مقایسه نیست. آن زمان آمریکا در طبس نیرو پیاده کرد ولی ناکام ماند.»
رجایی افزود: «در ماه‌های اخیر، توافق میان ایران و آمریکا هم‌زمان نزدیک و دور بود؛ در حالی که گفت‌وگو جریان داشت، فاصله‌ها هم بیشتر می‌شد. درست در بحبوحه مذاکرات، حملات اسرائیل آغاز شد و جنگ شعله‌ور گشت. روند گفت‌وگوهای اخیر میان تهران و واشنگتن واقعاً عجیب بود.»
این کارشناس سیاست خارجی با تأکید بر ضرورت گفت‌وگوهای مستقیم میان نمایندگان دو کشور گفت: «از ابتدا نباید درباره شکل مذاکرات بحث می‌کردیم. ایران در گفت‌وگوی مستقیم چیزی از دست نمی‌داد. بر اساس شنیده‌ها، رئیس‌جمهور مجوز مذاکره مستقیم را از رهبری گرفته و اگرچه دیر، اما بالاخره به این واقع‌بینی رسیده‌ایم. احتمالاً گفت‌وگوهای بعدی ایران و آمریکا به صورت رودررو برگزار خواهد شد.»
او اضافه کرد: «واقع‌بینی ایجاب می‌کند بدانیم بعد از ۱۲ روز جنگ، که در آن زمین و آسمان ایران زیر نظر آمریکا و اسرائیل بود، طبیعی است طرف مقابل انتظار داشته باشد ایران از موضع ضعف پای میز بیاید و امتیازات بیشتری بدهد.»
غلامعلی رجایی در پایان گفت‌وگو تأکید کرد: «ایران اهل قمار نیست. دیپلمات‌های آمریکایی به‌خوبی می‌دانند که جمهوری اسلامی با دولت‌های کوچک منطقه قابل مقایسه نیست و حتی در شرایط دشوار هم تن به سازش نخواهد داد. ایران از تجربه عراق و لیبی درس گرفته و حاضر نیست به هر قیمتی مصالحه کند. جمهوری اسلامی هیچ‌گاه به کشوری حمله نکرده و این افتخار بزرگی برای مذاکره‌کننده ایرانی محسوب می‌شود.»
