پنج سال پس از سقوط PS۷۵۲؛ زخم‌هایی که همچنان باز است
هجدهم دی‌ماه ۱۳۹۸، روزی که آسمان ایران به ماتم ۱۷۶ جان ازدست‌رفته نشست، هنوز برای خانواده‌ها و بازماندگان این فاجعه، از ذهن و قلب پاک نشده است. پیگیری‌های حقوقی و روایت‌های تلخ از آنچه در پس سقوط هواپیمای اوکراینی گذشت، همچنان ادامه دارد و از امیدها و ناامیدی‌های خانواده‌ها می‌گوید.
هجدهم دی‌ماه حالا پنج سال است که روز گُر گرفتن پرنده‌هاست. هرجای جهان، هواپیمایی در آسمان گُر می‌گیرد، یک بار دیگر هجدهم دی‌ماه برای خانواده‌های آن ۱۷۶ جانباخته هواپیمای ps 752 اوکراین از راه می‌رسد. نمونه‌اش همین دو هفته پیش: «هواپیمای مسافربری جمهوری آذربایجان با ۶۷ سرنشین روز چهارشنبه پنجم دی، ۲۵ دسامبر از فرودگاه باکو به مقصد گروزنی در جمهوری چچن به پرواز درآمده بود. این هواپیما ظاهراً در نزدیکی فرودگاه گروزنی از مسیرش منحرف شد و در آن سوی دریای خزر در نزدیکی شهر آق‌تاو در قزاقستان سقوط کرد.»
روزنامه هم‌میهن در مطلب امروز خود به قلم الناز محمدی نوشت: پنج سال شد که بچه‌ها برنگشتند. پدرها و مادرها و برادرها و خواهرها و همسران ۱۷۶ نفری که آن سحرگاه در آسمان ایران و نزدیک فرودگاه با دو موشک پدافند هوایی ایران، آتش گرفتند، پنج سال است که دوری عزیزان‌شان را تاب می‌آورند؛ همچنان ناباور، ناامید و با چشم‌هایی گریان. صحبت کردن با آنها و راضی کردن‌شان برای گفت‌وگو، روزبه‌روز سخت‌تر شده. آن تب و تاب برای حرف زدن و دادخواهی، جایش را غمی عمیق‌تر از همیشه گرفته و از دلش، ناامیدی بیرون کشیده است.
این از انصراف بیش از صد خانواده از شکایت درباره سقوط هواپیمای اوکراین پیداست؛ از آن جمعیت معترض، حالا فقط هشت خانواده همچنان پیگیر شکایتند و بقیه، ناامید، شکایت‌شان را پس گرفته‌اند. قاسم نهاوندی، پدر میلاد نهاوندی یکی از آن هشت شاکی‌ای است که به امید رسیدن به نتیجه‌ای، همچنان منتظر رای نهایی دادگاه است؛ آن هم پس از آنکه چندماه پیش، دیوان عالی کشور، پرونده را با ۱۲ ایراد به دادگاه برگرداند.
آن ۱۲ ایراد چه بودند؟
شهریورماه امسال بود که محمود علیزاده‌طباطبایی، خبر داد رأی صادره از سوی دادگاه نظامی درباره این پرونده، با 12 ایراد جدی در دیوان عالی کشور نقض شده و دادگاه مکلف شده است که مجدداً به این پرونده رسیدگی کند. او می‌گوید باوجود نقض حکم، بیش از شش‌ماه است که پرونده برای دادگاه صادرکننده رأی فرستاده شده که نقایص را برطرف کند اما هنوز نتیجه‌ای اعلام نشده است.
ایراداتی که دیوان عالی کشور قبول کرده و به این دلیل پرونده را به دادگاه برگردانده، از این قرار است:
تاخیر در ارائه موقعیت دقیق استقرار سامانه‌ها به قرارگاه پدافند هوایی خاتم‌الانبیا حسب گزارش ستاد کل نیروهای مسلح، از ناحیه متهم آقای... و عدم اطلاع به ستاد پدافند و استقرار سامانه در محل... نقض مقررات و دستورالعمل‌ها محسوب می‌شود و سامانه خارج از شبکه پدافند مشترک مستقر شده و حسب اظهارات کارشناسان، ضرورت اخذ مجوز شبکه پدافند کشور را داشته است. لازم است در این خصوص تحقیقات ضروری معمول انجام و نتیجه گزارش شود.
درخصوص توجیه استقرار سامانه و علت استقرار و مستندات قانونی آن به لحاظ استقرار بین دو فرودگاه از مسئولان مربوطه تحقیق شود و چنانچه متهمان آقایان... و... در این خصوص مجوزی برای استقرار سامانه داشته‌اند، اخذ و بررسی شود.
دستور جابه‌جایی و استقرار سامانه تور ام 1 (tor m 1) بدون توجه به حضور فرمانده، به‌رغم مقررات محسوب و ضرورت دارد در این باره تحقیق شود.
آقای... استقرار سامانه (تور ام1) در محل بدون هماهنگی یکپارچه پدافند را منتسب به شخص دیگری در ستاد هوافضا دانسته است؛ در این باره بررسی و مواجهه حضوری بین دو نفر ضروری است.
تعیین 360 درجه سامانه تور به دستور چه مقامی بوده و قرارگاه 9 دی درخصوص شناسایی پروازها چه نقشی داشته است؟
علت عدم ضبط مکالمات بین فاتح و سامانه‌های تور چه بوده است؟ و نیز مکالمات فاتح و soc تهران بررسی و خارج‌نویسی شود.
باتوجه به اینکه پروازهای دیگری در همان ساعت از فرودگاه امام انجام شده و شناسایی و تفاوت کریدور هوایی پروازی و مسیر پرواز و صعود آنها با هواپیمای اوکراینی چه بوده است؟
آیا استقرار سامانه در محل‌های مصوب ابلاغی، آخرین طرح مصوب بوده یا خیر؟ در صورت منفی بودن بر چه اساسی در این محل سامانه مستقر شده است؟
درباره علت عدم اطلاع‌رسانی درخصوص گزارش شلیک و کتمان آن بررسی و تحقیق شود. (توضیح وکیل: چون از ساعت ۶ و ۱۸ دقیقه اطلاع داشته‌اند که شلیک شده است.)
نقش رابط قرارگاه در شبکه و مکالمات آن در شب حادثه بررسی و نقش قرارگاه در ایجاد التهاب و خبررسانی ناقص به زیرمجموعه بررسی شود.(توضیح وکیل: چون در قرارگاه به طور مرتب می‌گفته‌اند که موشک‌ها دارند می‌آیند.)
علت عدم اخذ شناسایی هدف توسط پدافند هوایی تحقیق و بررسی شود.
به نحو شفاف و صریح از متهم ردیف اول درخصوص تشخیص در ارتفاع ۶۰۰ متری و متعاقباً ۹۰۰ متری هواپیمای اوکراینی که طبعاً در حال صعود بوده و برخلاف موشک که در حال سقوط است و علت پرتاب موشک دوم درحالی‌که هواپیما در حال دور زدن بوده، تحقیقات جامع به عمل آید و متذکر می‌شود با عنایت به اینکه عمده اعتراض اولیای دم درخصوص عدم تسریع در رسیدگی به اعتراض به قرار منع تعقیب برخی فرماندهان و مسئولان نظامی بوده، صرف‌نظر از ایرادات ازجمله قرار منع تعقیب توسط بازپرسی، مورد اعتراض اولیاء دم و وکلای آنها قرار گرفته، ضرورت داشته به لحاظ ارتباط موضوع در این قسمت، دادگاه تسریع به عمل آورد و نیز پیرامون عدم اعتبارسنجی دقیق در تعیین تکلیف قطعی گزارش دریافتی درخصوص حملات موشکی، تحقیق و بررسی به عمل آید.
این اتفاق در میان فاجعه هواپیما گم شد
درمجموع برای این پرونده ۲۱جلسه برگزار شد اما بعد از جلسه هفدهم یا هجدهم بود که خانواده‌ها ناامید شدند و شکایشان را پس گرفتند و درنهایت هفت، هشت خانواده باقی ماندند.» او درباره برخوردهایی که با خانواده پس از اطلاع‌شان از سقوط هواپیما داشته هم توضیح می‌دهد: «وقتی خانواده‌ها خودشان را به محل سقوط رساندند، به آنها اجازه ندادند که صحنه را ببینند.
خیلی از خانواده‌ها مدعی‌اند که چون نتوانستیم به بچه‌هایمان ارز بدهیم، برایشان طلا خریده بودیم، چطور گذرنامه‌ها بدون آسیب به دستمان رسید اما از طلا خبری نبود. حتی هیچ خبری از یادگاری‌ها نیست. دکتر اسدی پدر یکی از قربانیان، به‌نام فرزندانش آموزشگاهی تاسیس کرد و تا قبل از دولت آقای پزشکیان به او اجازه ندادند سردر با اسم فرزندش نصب کند. برخوردها در این زمینه بسیار بد بود. اما در دادگاه‌ها برخورد خوب بود. به خانواده‌ها فرصت صحبت‌کردن دادند. آنها تمام حرف‌های‌شان را زدند و مستشاران هم به‌طور کامل توجه کردند، بااین‌حال خانواده‌ها از نتیجه دادگاه راضی نبودند.»
وکیل این پرونده آخرین‌بار روز شنبه‌ای که گذشت، برای پیگیری نتیجه بررسی‌ها به سازمان قضایی نیروهای مسلح مراجعه کرده و مستشار شعبه دوم نظامی به او اعلام کرده است که پرونده در دادسراست و منتظرند تا برگردد: «ما همچنان پیگیریم.»
