کالابرگ فقط برای سه دهک؟ پشت‌پرده حذف خاموش میلیون‌ها کارگر و بازنشسته از طرح معیشتی
درحالی‌که گرانی و فشار معیشتی نفس خانواده‌های متوسط را گرفته، زمزمه‌هایی از اجرای مرحله سوم کالابرگ الکترونیکی شنیده می‌شود.
در سایه‌ی بحران مزمن تورم و رشد بی‌وقفه هزینه‌های زندگی، نقش طرح کالابرگ الکترونیک در تأمین معیشت گروه‌های کم‌درآمد، بیش از پیش اهمیت یافته است. این طرح که با هدف تنظیم بازار مصرف و حمایت از اقشار آسیب‌پذیر تدوین شده، اکنون در آستانه اجرای مرحله سوم قرار دارد؛ اما با یک تفاوت بزرگ: احتمال حذف دهک‌های ۴ تا ۷ از فهرست مشمولان.
بررسی‌های انجام‌شده از اظهارات اخیر مقامات وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی نشان می‌دهد که در صورت تأمین منابع مالی، اجرای مرحله سوم طرح کالابرگ تنها شامل دهک‌های پایین اول تا سوم خواهد شد. این در حالی است که تاکنون، به‌دلیل عدم تخصیص بودجه از سوی سازمان برنامه و بودجه، این مرحله به تعویق افتاده است.
در حال حاضر، دولت اعلام کرده که کالابرگ الکترونیک با هدف اصلاح شیوه توزیع یارانه و جلوگیری از هزینه‌کرد نقدی در مسیرهای غیرضروری مانند خرید ارز یا کالاهای لوکس، طراحی شده است. بر اساس این برنامه، خانوارهای واجد شرایط می‌توانند با استفاده از کارت یا اپلیکیشن، کالاهای اساسی مانند نان، برنج، لبنیات، گوشت و روغن را با نرخ یارانه‌ای از فروشگاه‌های منتخب تهیه کنند.
در اظهاراتی که اخیراً از سوی احمد میدری، وزیر کار، منتشر شد، وی اشاره کرد:
«بودجه باقی‌مانده برای طرح کالابرگ حدود ۱۲ همت است که بر اساس تصمیمات دولت، این مبلغ تنها برای سه دهک کفایت می‌کند. البته رئیس‌جمهور دستور داده‌اند بررسی‌هایی صورت گیرد تا در صورت امکان، افراد بیشتری تحت پوشش قرار گیرند.»
او در ادامه، میزان این بودجه را کمتر نیز عنوان کرد و افزود:
«در نشست اخیر دولت، بودجه موجود حدود ۱۰ همت برآورد شد. رئیس‌جمهور محترم تأکید کردند که منابع کافی باید برای اجرای طرح فراهم شود و سازمان برنامه موظف به بررسی آن شده است.»
با این حال، کارشناسان حوزه اقتصاد و رفاه اجتماعی معتقدند که حذف دهک‌های میانی بدون ارائه جایگزینی مناسب، ممکن است به تشدید فقر پنهان و نارضایتی‌های اجتماعی دامن بزند. از نگاه آنان، دهک‌های ۴ تا ۷ را نمی‌توان با استدلال درآمد بالاتر، نادیده گرفت؛ چرا که این گروه شامل طیفی از کارمندان قراردادی، معلمان، بازنشستگان و کارگران ساده‌ای است که باوجود درآمد اندک، از حمایت‌های مستقیم محروم می‌مانند.
به گفته مرجان دبیری، سخنگوی طرح کالابرگ الکترونیک وزارت کار:
«تداوم اجرای طرح در سال ۱۴۰۴ بستگی به تأمین منابع دارد و اگر اعتباری اختصاص نیابد، اجرای مرحله بعدی متوقف خواهد ماند.»
او همچنین افزود که در صورت تخصیص منابع از سوی سازمان برنامه، اجرای طرح برای دهک‌های کم‌برخوردار ادامه خواهد یافت.
کارشناسان همچنین بر این نکته تأکید دارند که دهک‌های حذف‌شده نه‌تنها ثروتمند محسوب نمی‌شوند، بلکه در شرایط اقتصادی کنونی در خط مرزی میان فقر و بقا قرار گرفته‌اند. حذف بی‌تدبیر این گروه می‌تواند منجر به بی‌ثباتی اجتماعی، افزایش شکاف طبقاتی و تشدید اعتراضات شود.
کالابرگ الکترونیک مزایای بالقوه‌ای دارد که در صورت اجرای صحیح می‌تواند موجب کاهش فشار تورمی، بهبود امنیت غذایی و هدایت هدفمند یارانه‌ها شود. برخلاف یارانه نقدی که ممکن است در مسیرهای غیرضروری هزینه شود، کالابرگ تنها برای خرید کالاهای ضروری قابل استفاده است و همین موضوع می‌تواند از ایجاد تورم پنهان و تزریق نقدینگی بی‌هدف به اقتصاد جلوگیری کند.
با این حال، بهره‌برداری درست از این طرح نیازمند زیرساخت‌های دقیق، شفافیت در قیمت‌گذاری، دسترسی گسترده به فروشگاه‌های منتخب و توزیع عادلانه منابع است. در غیر این صورت، اجرای محدود و ناقص این طرح نه‌تنها به اهداف آن نخواهد رسید، بلکه ممکن است باعث تشدید نارضایتی اجتماعی و ایجاد حس تبعیض در بین دهک‌هایی شود که همچنان با مشکلات معیشتی جدی مواجه‌اند.
به گفته کارشناسان، حذف گروه‌های کم‌درآمدی که نه به‌اندازه ثروتمندان از رفاه برخوردارند و نه به‌اندازه دهک‌های پایین مشمول حمایت هستند، اقدامی پرخطر است. این گروه‌ها مرز باریکی میان فقر و بقا هستند و نادیده گرفتن آن‌ها می‌تواند آسیب‌هایی جدی برای ثبات اجتماعی به همراه داشته باشد.
