رشد بالا بورس با فعالسازی مکانیزم ماشه/ علت چیست؟
در روزهایی که بازگشت تحریم‌ها و جهش قیمت دلار انتظار کاهش بازار سهام را ایجاد کرده بود، بورس تهران رفتار متفاوتی از خود نشان داد و شاخص کل با ثبت رشد سه روزه، بار دیگر توجه سرمایه‌گذاران را به خود جلب کرد.
بازار سهام در هفته گذشته با نوسانات غیرعادی مواجه شد. در آخرین روز کاری هفته، شاخص کل با کاهش ۲۰ هزار واحدی به عدد ۲ میلیون و ۵۲۴ هزار واحد رسید. چند ساعت بعد، تروئیکای اروپایی تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را بازگرداند و همین خبر باعث شد دلار تا ۱۱۰ هزار و ۵۲۰ تومان افزایش یابد. طلای ۱۷ عیار و سکه امامی نیز به ترتیب روی سکوی ۱۰ میلیون و ۴۰۰ هزار تومان و ۱۱۲ میلیون و ۶۶۰ هزار تومان قرار گرفتند. با این وجود، بورس در سه روز معاملاتی بعدی رشد متوالی را تجربه کرد و شاخص کل به ۲ میلیون و ۷۰۰ هزار واحد رسید. اما علت این رشد چه بود و آیا چنین رفتاری غیرعادی است؟
واکنش بازارها به بحران
در شرایط معمول، بازارها در مواجهه با اخبار منفی واکنش‌های متفاوتی دارند. طلا و ارز معمولاً به عنوان دارایی امن افزایش قیمت پیدا می‌کنند، در حالی که بازار سهام افت می‌کند؛ این واکنش ناشی از فرار نقدینگی از دارایی‌های پرریسک و افزایش ریسک‌گریزی سرمایه‌گذاران است. اما اقتصاد ایران گاهی استثناهایی دارد.
شرکت‌های فعال در حوزه پتروشیمی، فلزات اساسی و معدنی‌ها با درآمد دلاری و هزینه ریالی، از رشد نرخ ارز بیشترین بهره را می‌برند. افزایش قیمت دلار عملاً حاشیه سود آنها را بالا می‌برد و ارزش بازار این صنایع را تقویت می‌کند.
دلایل اصلی رشد بورس پس از مکانیسم ماشه
۱. جهش دلار و انتظارات تورمی
افزایش نرخ ارز یکی از مهم‌ترین محرک‌های رشد بورس در شرایط تحریمی است. تحریم‌ها، دسترسی دولت به درآمدهای ارزی را محدود می‌کنند و تورم داخلی را تشدید می‌کنند. در چنین شرایطی، سرمایه‌گذاران به دنبال دارایی‌هایی هستند که ارزش پولشان در برابر تورم حفظ شود. سهام شرکت‌های تولیدی و صادرات‌محور، به دلیل دارایی‌های ثابت و ارزش ذاتی بالا، گزینه جذابی برای حفظ سرمایه محسوب می‌شوند.
۲. تغییر رفتار سرمایه‌گذاران؛ فرار از بازارهای موازی
در شرایطی که بازار طلا و ارز با نوسانات شدید و قیمت‌های کاذب مواجه است، بورس به یک جایگزین مطمئن و کم‌ریسک تبدیل می‌شود. سرمایه‌گذاری در بورس به معنای مالکیت بخشی از یک کسب‌وکار است و بسیاری از شرکت‌ها، حتی در شرایط تحریم، همچنان سودآور باقی می‌مانند. شرکت‌های پتروشیمی، فولاد و فلزات اساسی با فروش محصولات به قیمت‌های جهانی، از جهش دلار بهره می‌برند و سود بیشتری به سهامداران خود می‌رسانند.
۳. ورود نقدینگی سرگردان به بازار سهام
نوسانات شدید در بازارهای مسکن، طلا و ارز باعث می‌شود نقدینگی سرگردان به بورس وارد شود. در حالی که سیاست‌های انقباضی دولت و بانک مرکزی سعی در کنترل نقدینگی دارند، بازار سهام به عنوان مقصدی امن و مولد برای این نقدینگی ظاهر می‌شود.
آمار رشد شاخص بورس
روند سه روزه شاخص کل نشان‌دهنده ورود نقدینگی تازه و تقاضای قوی سرمایه‌گذاران است:
| روز | میزان رشد | ارتفاع شاخص |
|---|---|---|
| شنبه ۵ مهر | ۵۳,۲۷۰ واحد | ۲,۵۷۷,۰۰۰ |
| یکشنبه ۶ مهر | ۶۱,۰۰۰ واحد | ۲,۶۳۹,۰۰۰ |
| دوشنبه ۷ مهر | ۶۱,۱۴۷ واحد | ۲,۷۰۰,۰۰۰ |
سرمایه‌گذاران در این دوره، به جای ترس از تحریم‌ها، با نگاهی بلندمدت به پتانسیل رشد شرکت‌ها در شرایط تورمی، اقدام به خرید سهام کردند. رفتار آنها متاثر از تجربه‌های گذشته است که نشان داده بورس در نهایت می‌تواند از شرایط تحریمی به نفع خود استفاده کند.
چشم‌انداز بورس پس از تحریم‌ها
صنایع پتروشیمی و فولادی بیشترین سهم را در رشد شاخص کل داشتند، زیرا افزایش نرخ ارز درآمد ریالی آنها را چند برابر کرده است. بانک‌ها نیز بسته به دارایی‌های ارزی و سرمایه‌گذاری‌های بین‌المللی از رشد نرخ ارز سود می‌برند.
پایداری رشد بورس وابسته به ورود مستمر نقدینگی جدید و حفظ چشم‌انداز مثبت برای صنایع صادرات‌محور است. اگر تحریم‌ها فشار بر صنایع کوچک و غیرصادراتی وارد کنند یا سیاست‌گذار رشد شاخص را محدود کند، روند صعودی ممکن است متوقف شود. جهش‌های سریع شاخص معمولاً با اصلاح کوتاه‌مدت همراه هستند، بنابراین سرمایه‌گذاران کوتاه‌مدت باید محتاط باشند.
در عین حال، صنایع دلاری و شرکت‌هایی که دارایی‌های ملموس آنها (زمین، تجهیزات، املاک) در شرایط تورم ارزشمند می‌شوند، همچنان برای سهامداران بلندمدت جذاب باقی می‌مانند.
