سهامداران به هوش!/ وضعیت بورس در سال ۱۴۰۴ معلوم شد

بازار سهام ایران در سال 1403 با فراز و نشیب‌های متعددی دست و پنجه نرم کرد. این بازار که به عنوان قلب تپنده اقتصاد کشور شناخته می‌شود، تحت تاثیر عوامل گوناگون داخلی و خارجی قرار گرفت. در این گزارش، به تحلیل جامعی از وضعیت بازار سهام در سالی که گذشت، عوامل موثر بر آن و پیش‌بینی آینده این بازار می‌پردازیم.

بررسی شاخص کل و شاخص هم‌وزن

شاخص کل بورس تهران در سال 1403 نوسانات قابل توجهی را تجربه کرد. این شاخص که بر مبنای ارزش بازار شرکت‌های بزرگ و کوچک محاسبه می‌شود، تحت تاثیر عوامل مختلفی قرار گرفت. گفتنی است شاخص کل بازار سرمایه از محدوده 2 میلیون در ابتدای سال هم‌اکنون در محدوده 2 میلیون و 700 هزار واحد قرار دارد.

• روند نزولی در ابتدای سال: در ماه‌های آغازین سال 1403، شاخص کل بورس با یک روند نزولی روبرو شد. این کاهش به خصوص در شرکت‌های بزرگ و تاثیرگذار بازار مانند پتروشیمی‌ها و تولیدکنندگان فلزات اساسی به چشم می‌خورد.

• رشد نسبی در ماه‌های میانی سال: با بهبود نسبی شرایط اقتصادی و افزایش نرخ رسمی ارز، شاخص کل در ماه‌های میانی سال یک رشد نسبی را تجربه کرد. این افزایش بیشتر به دلیل رشد قیمت‌های جهانی مواد اولیه و بهبود عملکرد شرکت‌های صادرات محور و همچنین افزایش نرخ ارز رسمی بود.

• کاهش مجدد در پایان سال: در ماه‌های پایانی سال 1403، شاخص کل بورس مجدداً با کاهش روبرو شد. این کاهش به دلیل افزایش تحریم‌ها، تنش‌های سیاسی و همچنین افزایش نرخ سود بدون ریسک رخ داد.

اما در مقابل، شاخص هم‌وزن که نمایانگر وضعیت نمادهای کوچکتر بازار سهام است، در سال 1403 عملکردی متفاوت نسبت به شاخص کل از خود نشان داد. شاخص هم‌وزن بورس که بر اساس عملکرد تمام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس و بدون در نظر گرفتن اندازه آن‌ها محاسبه می‌شود، روندی متفاوت را تجربه کرد. گفتنی است شاخص کل هم‌وزن بر خلاف شاخص کل از محدوده 750 هزار واحد هم‌اکنون در آخرین روز کاری سال 1403 در محدوده 770 هزار واحد قرار دارد که نشان از وضعیت نه چندان مطلوب این شاخص دارد.

• روند نسبتاً پایدار در ابتدای سال: در ماه‌های ابتدایی سال، شاخص هم‌وزن به دلیل تاثیر کمتر شرکت‌های بزرگ، روند نسبتاً پایدارتری داشت. این شاخص کمتر تحت تاثیر نوسانات شدید بازار قرار گرفت و نشان دهنده عملکرد بهتر شرکت‌های کوچک و متوسط بود.

• رشد ملایم در ماه‌های میانی سال: در ماه‌های میانی سال، شاخص هم‌وزن نیز یک رشد ملایم را تجربه کرد. این رشد به دلیل بهبود شرایط کلی اقتصاد و افزایش تقاضا برای سهام شرکت‌های کوچک و متوسط بود که همگی متاثر از افزایش نرخ ارز رسمی بود.

• کاهش نسبی در پایان سال: در ماه‌های پایانی سال، شاخص هم‌وزن نیز با کاهش نسبی روبرو شد. این کاهش به دلیل تنش‌های منطقه‌ای، افزایش نرخ سود بدون ریسک و جذابیت بازارهای موازی مانند ارز و طلا اتفاق افتاد.

ارزش دلاری بازار سرمایه در پایین‌ترین سطح تاریخی

در حال حاضر، اگرچه بازار سهام نسبت به ابتدای سال صعود داشته است، اما ارزش دلاری بازار سرمایه به وضوح نشان می‌دهد که بازدهی واقعی بازار مثبت نبوده است. این در حالی است که از آن زمان تا امروز، تعداد زیادی شرکت بزرگ و کوچک در بازار پذیرش و عرضه اولیه شده‌اند. می‌توان گفت که بازار سرمایه نه تنها بازدهی دلاری نداشته، بلکه برای سهامداران زیان به همراه آورده است.

رشد نرخ بهره (سود بدون ریسک)، ترمز صعود بازار سهام

به گفته کارشناسان، یکی از عواملی که از نیمه دوم سال روند صعودی بازار را کندتر کرد، نرخ بهره بدون ریسک بود. همانطور که در نمودارها مشخص است، نرخ سود بدون ریسک در انتهای سال 1403 به حدود 36 درصد رسیده است.

نرخی که کف P/E (نسبت قیمت به درآمد) را به حدود 3 تا 3.5 کاهش می‌دهد و به طور مشخص از جذابیت‌های بازار سهام می‌کاهد.

چشم‌انداز بازار سهام در سال 1404

با وجود بهبود نسبی وضعیت بازار سهام در روزهای اخیر، همچنان ریسک‌هایی وجود دارد که نیاز به توجه دارند. نرخ ارز که میانگین آن در سال جاری 55 تا 60 هزار تومان بود، اکنون در کانال 90 هزار تومان در حال نوسان است و بازار نتوانسته است به سقف ارزش دلاری سال‌های گذشته نزدیک شود. اما دو نکته منفی مهم شامل احتمال افزایش نرخ بهره و تغییرات ژئوپولیتیک در منطقه است که ریسک‌های جدیدی به بازار تزریق می‌کنند.

در سالی که گذشت، بازار طلا با افزایش قیمت‌ها بازدهی خوبی داشت، اما بازارهای مسکن، خودرو و سهام با نوسانات و چالش‌هایی مواجه بودند. بازار مسکن با کمبود خریدار، بازار خودرو با بازدهی ضعیف و بازار سهام تحت تاثیر ریسک نرخ بهره قرار داشت. حتی بازار ارزهای دیجیتال نیز با نوسانات زیادی روبرو شد.

چشم‌انداز سال آینده نشان می‌دهد که بازارهای داخلی همچنان با ریسک‌های ژئوپولیتیک مواجه خواهند بود. بازار طلا به عنوان دارایی امن بازدهی خوبی خواهد داشت و ارزهای دیجیتال ممکن است با تحولات سیاسی بین‌المللی شرایط بهتری پیدا کنند. بازار سهام به شدت به تصمیمات مربوط به نرخ بهره و سیاست‌های اقتصادی وابسته است. سیاستگذاران داخلی نیز به دلیل ریسک‌های منطقه‌ای و جهانی، توانایی محدودی برای بهبود بازارها دارند.

در نهایت، با وجود اینکه بازار سهام معمولاً در ایام نوروز عملکرد خوبی دارد، اما شرایط فعلی به دلیل نرخ بهره و ریسک‌های سیاسی ممکن است فرصت‌های مناسبی برای سرمایه‌گذاری فراهم نکند و شبیه به یک زمستان سرد اقتصادی باشد که رشد بهاری بازار را تحت تاثیر قرار می‌دهد.