کاهش شوکه‌کننده سن تجرد قطعی دختران ایرانی به ۳۸ سال
در حالی که دختران ایرانی در عرصه تحصیلات و دانش‌های نوین پیشتازی می‌کنند، آمارها از روندی نگران‌کننده در مسیر ازدواج حکایت دارد.
با وجود اینکه روز ملی دختران غالباً در قالب پیام‌های تبریک و دسته‌گل‌هایی نمادین خلاصه می‌شود، اما در پس این مناسبت، داده‌هایی نهفته است که لایه‌های عمیق‌تری از واقعیت زندگی دختران ایرانی را آشکار می‌سازد. آمارهای رسمی نشان می‌دهد که دختران کشورمان در زمینه‌های مختلفی نظیر پوشش تحصیلی، ورود به دانشگاه‌ها و حتی آشنایی با فناوری‌های نو مانند هوش مصنوعی در جایگاه بالایی قرار دارند. با این حال، آنان همچنان با موانعی جدی چون بیکاری علی‌رغم مدارک دانشگاهی معتبر روبرو هستند؛ در همین حال، سیاست‌گذاران در راستای تشویق به فرزندآوری، بحث ازدواج را به میان کشیده‌اند، موضوعی که در بستر تحولات اجتماعی و افزایش سن ازدواج، با پیچیدگی‌هایی همراه شده است.
طبق اطلاعات ارائه‌شده از سوی شهلا کاظمی‌پور، جمعیت‌شناس، بر اساس آمار سال ۱۴۰۳ مرکز آمار ایران، جمعیت کشور به حدود ۸۷ میلیون نفر رسیده و از این میان، نزدیک به ۴۳ میلیون نفر را زنان تشکیل می‌دهند. وی خاطرنشان کرده است که از این جمعیت، حدود ۲۱ میلیون زن کمتر از ۳۵ سال سن دارند و در میان آن‌ها، شمار دختران به حدود ۱۵ میلیون نفر می‌رسد.
کاظمی‌پور با اشاره به تفکیک سنی این جمعیت دختران اظهار داشت: از ۱۵ میلیون دختر، حدود ۷.۵ میلیون نفر زیر ۱۲ سال، حدود ۳.۵ میلیون نفر بین ۱۲ تا ۱۷ سال، ۲.۴ میلیون نفر در بازه سنی ۱۸ تا ۲۴ سال و نزدیک به ۱.۷ میلیون نفر در گروه سنی ۲۵ تا ۳۴ سال قرار می‌گیرند. بر اساس آمار موجود، بیش از ۲ میلیون و ۲۰۰ هزار نفر از دختران ۱۸ سال به بالا در حال حاضر مشغول تحصیل در مقاطع دانشگاهی هستند.
او اضافه کرد که در میان این دانشجویان، حدود ۱.۵ میلیون نفر در مقطع کارشناسی، ۸۰۰ هزار نفر در کارشناسی ارشد و ۱۱۲ هزار نفر نیز در مقطع دکترا حضور دارند.
نیمی از دختران تحصیل‌کرده هنوز بیکارند
این جمعیت‌شناس در ادامه گفت: «در حالی که نرخ پوشش تحصیلی دختران از پسران بیشتر است، متأسفانه ۵۰ درصد زنان دارای تحصیلات دانشگاهی در حال حاضر شغل ندارند.» وی همچنین خاطرنشان کرد که نظام آموزشی کشور در مسیر هدفمندی قرار ندارد. به گفته او، برخلاف کشورهای توسعه‌یافته که افراد با انگیزه بهره‌برداری از آموخته‌ها تحصیل می‌کنند، در ایران بسیاری از جوانان تحصیل‌کرده، به‌ویژه زنان، موفق به استفاده مؤثر از سرمایه‌گذاری آموزشی خود نمی‌شوند، که این امر نه‌تنها برای آن‌ها بلکه برای جامعه نیز پیامدهای منفی به‌دنبال دارد.
افزایش میانگین سن ازدواج دختران به ۲۵.۵ سال
در ادامه، کاظمی‌پور با اشاره به وضعیت تاهل دختران در بازه سنی ۱۵ تا ۳۴ سال گفت: از مجموع این گروه سنی، حدود ۶ میلیون نفر ازدواج کرده‌اند. او همچنین افزود: «میانگین سن ازدواج دختران به ۲۵.۵ سال رسیده است که این عدد نسبت به دهه‌های گذشته حدود دو سال افزایش داشته است.»
کاهش معنادار کودک‌همسری در کشور
وی در پاسخ به سؤالی پیرامون روند کودک‌همسری طی سال‌های اخیر گفت: «آمار ازدواج‌های زودهنگام به میزان چشمگیری کاهش یافته است، چرا که دیگر مانند گذشته، خانواده‌ها الزامی برای ترک تحصیل دختران جهت ازدواج نمی‌بینند. امروزه ازدواج در سنین پایین می‌تواند باعث ترک تحصیل و بروز مشکلات بلندمدت برای فرد و خانواده‌اش شود.»
کاهش سن تجرد قطعی دختران به زیر ۴۰ سال
در بخشی دیگر از اظهارات خود، این متخصص جمعیت‌شناسی به پدیده «تجرد قطعی» پرداخت؛ مفهومی که به سنی اشاره دارد که پس از آن، احتمال ازدواج فرد به شدت کاهش می‌یابد. او توضیح داد: «سن تجرد قطعی برای مردان معمولاً ۵۰ سال و برای زنان ۴۵ سال در نظر گرفته می‌شود. اما اکنون، این سن در میان دختران کشور به ۴۰ یا حتی ۳۸ سال کاهش یافته است.»
اوج تجرد قطعی در تهران؛ دلایل ساختاری و اجتماعی
کاظمی‌پور در ادامه خاطرنشان کرد که بالاترین نرخ تجرد قطعی مربوط به استان تهران است، در حالی که استان‌های کمتر برخوردار، نرخ پایین‌تری دارند. او این موضوع را به عدم تناسب تعداد مردان در سن ازدواج با تعداد زنان نسبت داد و افزود: «به‌ویژه دختران متولد دهه ۶۰ بیشتر در معرض این پدیده قرار گرفته‌اند؛ زیرا مردان این نسل، تمایل به ازدواج با زنان جوان‌تر دارند و در نتیجه، زنانی که به بالای ۳۵ سال رسیده‌اند، انتخاب‌های کمتری برای ازدواج در اختیار دارند. از طرفی، افزایش سطح تحصیلات و اشتغال‌طلبی زنان نیز موجب به تعویق افتادن ازدواج شده است.»
پیش‌بینی آینده تجرد قطعی تا سال ۱۴۱۳
در پاسخ به پرسشی درباره آینده این روند، وی اظهار داشت: «در دهه آینده، نرخ تجرد قطعی با کاهش مواجه خواهد شد، زیرا افرادی که اکنون در این وضعیت قرار دارند، وارد سنین بالای ۵۰ و ۶۰ سال می‌شوند و نسل متولد دهه ۷۰ که به سن میانسالی می‌رسد، با کمبود مشابهی در جمعیت مردان مواجه نخواهد شد.»
مزیت دختران در فناوری و نیاز به مدیریت فضای مجازی
در ادامه، کاظمی‌پور به برتری دختران در حوزه فناوری‌های نو مانند هوش مصنوعی اشاره کرد و گفت: «دختران در جامعه امروز ایران، در حوزه‌های فنی از پسران جلوتر هستند اما همین امر می‌تواند میزان خطرپذیری آن‌ها را افزایش دهد.»
او همچنین تأکید کرد که فضای مجازی باید به‌درستی مدیریت شود. به گفته او: «در صورت نبود مدیریت مؤثر، شبکه‌های اجتماعی می‌توانند هویت‌یابی و رفتارهای اجتماعی دختران را با آسیب مواجه کنند. راه‌حل نیز نه در فیلترینگ، بلکه در هدایت صحیح دسترسی‌ها به سوی محتوای سالم و مفید نهفته است. پاک کردن صورت مسئله، پاسخ‌گو نیست.»
