خاموشی‌های پیاپی، اینترنت و موبایل را فلج کرد
با هر بار قطع برق، دسترسی به تماس، پیامک و اینترنت در بسیاری از مناطق مختل می‌شود. کارشناسان می‌گویند علت اصلی این بحران، فرسودگی باتری دکل‌های BTS و نبود پشتیبانی مناسب است.
اختلال‌های اینترنتی و قطعی‌های مکرر شبکه تلفن همراه این روزها به یکی از مشکلات بزرگ کاربران در کشور تبدیل شده است. کارشناسان حوزه ارتباطات تاکید می‌کنند که ریشه اصلی این اختلال‌ها در نبود پشتیبانی کافی از دکل‌های مخابراتی نهفته است. هرچند این دکل‌ها به ژنراتور و باتری مجهز هستند، اما عمر بسیاری از این باتری‌ها تمام شده و به دلیل عدم تعویض، با هر بار قطع برق، دکل‌ها از مدار خارج می‌شوند و میلیون‌ها کاربر با کندی شدید اینترنت یا حتی نبود سیگنال مواجه می‌گردند.
تکرار خاموشی‌ها و فرسودگی تجهیزات پشتیبان باعث شده تا شبکه تلفن همراه در شرایطی حساس قرار گیرد؛ وضعیتی که هر بار خاموشی برق را به مانعی برای زندگی دیجیتال شهروندان بدل می‌سازد. این مسئله حتی با اقدام‌های محدود مسئولان نیز به طور کامل حل نشده و همچنان بسیاری از کاربران در زمان خاموشی‌ها دسترسی خود به تماس صوتی، پیامک و اینترنت را از دست می‌دهند.
به گزارش ایسنا، با ادامه بحران ناترازی برق در کشور، نخستین بخشی که آسیب می‌بیند، شبکه تلفن همراه است. قطع دکل‌های BTS که ستون فقرات ارتباطات سیار محسوب می‌شوند، سبب می‌شود کاربران در مناطق مختلف برای ساعت‌ها امکان برقراری تماس یا استفاده از اینترنت را نداشته باشند. در دنیای امروز که بسیاری از امور روزمره بر بستر دیجیتال انجام می‌شود، این موضوع پیامدهای گسترده‌ای به دنبال دارد.
بر اساس اظهارات کارشناسان، مشکل اصلی در همان باتری‌های پشتیبان دکل‌هاست. این باتری‌ها در شرایط ایده‌آل باید در زمان قطع برق وارد مدار شوند، اما بسیاری از آن‌ها به پایان عمر مفید خود رسیده‌اند. همین مسئله سبب می‌شود تا تنها مدت کوتاهی پس از خاموشی برق، دکل‌ها از کار بیفتند و کاربران با قطعی اینترنت، ناتوانی در ارسال پیامک یا حتی انجام تماس‌های اضطراری روبه‌رو شوند. برخی از مخاطبان نیز در گفت‌وگو با ایسنا اعلام کرده‌اند که هنگام خاموشی حتی انجام کارهایی مانند کارت به کارت، خرید شارژ یا تماس‌های ضروری غیرممکن یا بسیار دشوار می‌شود.
محمد جعفرپور، مدیرعامل شرکت مخابرات ایران، در سوم خرداد ۱۴۰۴ تاکید کرد:
«در مراکز مخابراتی اصلی و مادر، از گذشته ژنراتورهای دیزلی وجود داشته که هنگام قطع برق با استفاده از گازوئیل و بنزین برق را تامین می‌کنند؛ بنابراین در مراکز اصلی شهرها معمولاً مشکل چندانی نداریم. اما قطعاً خاموشی‌ها برای سایت‌های موبایل مشکلات جدی ایجاد خواهد کرد.»
پیامدهای اختلال در BTS
اختلال ناشی از خاموشی‌ها تنها به مشکلات فردی کاربران محدود نمی‌شود. از خدمات بانکی و خریدهای اینترنتی گرفته تا تماس با اورژانس، آموزش مجازی و جلسات آنلاین، همه به شبکه پایدار نیاز دارند. ضعف در زیرساخت‌های پشتیبان نه تنها زندگی روزمره مردم، بلکه اعتماد عمومی به کیفیت خدمات ارتباطی کشور را هم تهدید می‌کند.
به گفته متخصصان، نوسازی باتری‌های دکل‌ها باید به یکی از اولویت‌های اصلی اپراتورها و سیاست‌گذاران بدل شود. بی‌توجهی به این موضوع، تاب‌آوری شبکه ملی ارتباطات را به شدت کاهش خواهد داد. در حالی که بسیاری از کشورها با سرمایه‌گذاری کلان توانسته‌اند از بروز چنین مشکلاتی جلوگیری کنند، ایران همچنان درگیر بحران‌های ناشی از فرسودگی تجهیزات است.
کیوان نقره‌کار، کارشناس ارتباطات، در این زمینه هشدار داد:
«اینترنت فقط یک ابزار سرگرمی یا فضای مجازی نیست؛ بسیاری از زیرساخت‌های اقتصادی، فرهنگی و حتی سلامت کشور به اینترنت وابسته است. اختلال در این بخش می‌تواند آسیب‌های جبران‌ناپذیری ایجاد کند. بنابراین بهتر است اپراتورها از همین حالا با سازمان‌های مرتبط همکاری کنند تا از تشدید بحران جلوگیری شود.»
دلیل خرابی باتری BTSها در ایران
باتری‌های VRLA یا لیتیوم-یونی دکل‌های BTS به طور متوسط سه تا پنج سال عمر می‌کنند و نهایتاً شش سال قابل استفاده‌اند. شرایط نگهداری و دمای محیط تاثیر زیادی بر عمر آن‌ها دارد. اما در ایران، خاموشی‌های مکرر موجب می‌شود این باتری‌ها بیش از حد وارد مدار شوند و در نتیجه خیلی زود فرسوده شوند. این مسئله سبب کاهش شدید عمر مفید و خرابی زودهنگام آن‌ها شده است.
مدیرعامل شرکت مخابرات ایران پیش‌تر گفته بود:
«برای سایت‌های موبایل هم همین اتفاق خواهد افتاد و تنها راهکار، نوسازی باتری‌هاست. اما این کار نیازمند سرمایه‌گذاری عظیم است و متأسفانه هیچ یک از اپراتورها توان انجام آن را ندارند.»
علاوه بر باتری‌ها، تعداد محدود دکل‌ها نیز فشار مضاعفی بر شبکه وارد کرده است. طبق آمار رسمی، در ایران مجموعاً بیش از ۱۱۰ هزار دکل وجود دارد که کمتر از نیمی از آن‌ها از نسل چهارم هستند. این تعداد برای پاسخگویی به نیاز روزافزون کاربران کافی نیست.
تحریم‌ها و فشار مضاعف بر تجهیزات
یکی از دلایل دیگر وضعیت بحرانی باتری‌ها، تحریم‌ها و نبود امکان خرید تجهیزات پیشرفته است. شرکت‌های مخابراتی ناچارند باتری‌های قدیمی را بارها تعمیر کنند یا از نسخه‌های پایین‌تر استفاده کنند. همین موضوع کیفیت خدمات را به شدت کاهش داده است.
نقره‌کار در این خصوص تاکید کرد:
«سال‌هاست به دلیل تحریم‌ها قادر به خرید تجهیزات اصلی نیستیم و ناچاریم نسخه‌های ضعیف‌تر را جایگزین کنیم یا به تعمیرات مداوم روی بیاوریم. این وضعیت موجب می‌شود که دکل‌ها سریع‌تر از رده خارج شوند و کیفیت خدمات افت کند.»
راهکارها و موانع پیش رو
کارشناسان معتقدند برای رفع این بحران باید تجهیز دکل‌ها به باتری‌های نو، بهبود زیرساخت برق‌رسانی و استفاده از فناوری‌های نوین ذخیره انرژی در اولویت قرار گیرد. همچنین همکاری نزدیک‌تر اپراتورها با وزارت نیرو می‌تواند بخشی از مشکلات را کاهش دهد.
با این حال، سوال اساسی اینجاست که با وجود محدودیت‌های مالی و ناترازی برق، آیا امکان نوسازی تجهیزات و تأمین انرژی کافی برای دکل‌ها وجود دارد یا خیر؟
سید ستار هاشمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، در این زمینه اظهار داشت:
«باتری‌ها برای جبران ناترازی برق طراحی نشده‌اند؛ استاندارد جهانی حداکثر نیم ساعت است. اگر خاموشی بیش از دو ساعت ادامه یابد، باتری‌ها و دکل‌ها دچار اختلال جدی می‌شوند و کیفیت ارتباطات به شدت افت می‌کند.»
پنل‌های خورشیدی؛ راهکار مکمل
یکی از راه‌حل‌های نوین برای کاهش این بحران، استفاده از پنل‌های خورشیدی است. این سیستم‌ها می‌توانند بخشی از انرژی دکل‌ها را تأمین و باتری‌ها را شارژ کنند. هرچند به دلیل وابستگی به شرایط جوی، پنل‌های خورشیدی به تنهایی کافی نیستند و باید در ترکیب با باتری‌های نو و ژنراتورهای پشتیبان به کار گرفته شوند.
در نهایت، اگرچه مسئولان از مشکلات ناشی از قطعی برق و تأثیر آن بر زندگی مردم آگاه هستند، اما تا زمانی که نوسازی باتری‌ها و بهبود زیرساخت انرژی به صورت جدی در دستور کار قرار نگیرد، کاربران همچنان با قطعی‌های پیاپی اینترنت و موبایل دست به گریبان خواهند بود؛ وضعیتی که اعتماد عمومی به شبکه‌های ارتباطی کشور را بیش از پیش متزلزل می‌کند.
