هشدار تابستانی! چرا پشه‌ها از برخی گیاهان فراری‌اند اما باز هم نیش‌تان می‌زنند؟
با شروع فصل گرما و هجوم پشه‌ها، بسیاری به سراغ راه‌حل‌های طبیعی می‌روند، از شمعدانی تا علف لیمو.
با افزایش دمای هوا و حضور روزافزون پشه‌ها در محیط زندگی، بسیاری از افراد به ویژه در سنین ۳۰ تا ۵۰ سال که به سلامت و راهکارهای طبیعی علاقه دارند، به دنبال شیوه‌هایی برای رهایی از نیش این حشرات آزاردهنده هستند. یکی از راه‌هایی که به‌طور گسترده در فضای مجازی تبلیغ می‌شود، استفاده از گیاهان خوش‌بو در اطراف منزل است؛ اما آیا واقعاً رایحه‌ی این گیاهان می‌تواند به تنهایی مانع نیش پشه‌ها شود؟
طبق گزارشی از واشنگتن پست، اگرچه لیست‌های متعددی از «گیاهان دافع پشه» در اینترنت دیده می‌شود، اما واقعیت این است که صرفاً قرار دادن چند گلدان معطر مثل شمعدانی، سیترو‌نلا یا نعناع فلفلی، تضمینی برای دور ماندن از پشه‌ها نیست. پژوهش‌ها نشان می‌دهند که این رایحه‌ها ممکن است کمی تأثیر داشته باشند، اما به‌هیچ‌وجه کافی نیستند.
بوی بدن شما، عامل اصلی جذب پشه‌ها
دن مارکوفسکی، مشاور ارشد انجمن کنترل پشه‌های آمریکا، توضیح می‌دهد که پشه‌ها با تکیه بر سیستم بویایی بسیار قوی خود، دی‌اکسیدکربن حاصل از تنفس انسان را از صدها متر فاصله تشخیص می‌دهند. او می‌گوید:«پشه‌ها ابتدا دی‌اکسیدکربن را شناسایی می‌کنند، سپس وقتی نزدیک‌تر می‌شوند، بوهای بدن و گرما را برای یافتن محل نیش بررسی می‌کنند.»
از این رو، پخش بوی گیاهان معطر ممکن است باعث گمراهی پشه‌ها شود، اما این تأثیر معمولاً محدود است و مانعی مطلق در برابر نیش آن‌ها به حساب نمی‌آید. رایحه‌هایی مثل علف لیمو (سیترو‌نلا)، شمعدانی عطری، اکالیپتوس، نعناع گربه‌ای و نعناع فلفلی، تا حدی پشه‌ها را دور نگه می‌دارند. با این حال، گیاهانی مانند گل همیشه‌بهار بیشتر برای جذب حشرات مفید نظیر کفشدوزک‌ها مؤثرند تا برای دفع پشه‌ها.
گیاهان معطر، خوب اما نه کافی
گیاهانی نظیر آویشن، اسطوخودوس، رزماری، ریحان و حتی سیر نیز تا حدودی در کاهش حضور پشه‌ها مؤثرند. اما همان‌طور که مارکوفسکی تأکید می‌کند، تأثیر این گیاهان به فاصله‌ی آن‌ها از محل نشستن افراد بستگی دارد.«اگر این گیاهان را در دورترین نقطه‌ی باغچه بکارید، انتظار نداشته باشید پشه‌ها نزدیک شما نشوند. باید گلدان‌ها را به محل نشستن‌تان نزدیک کنید تا شاید اندکی محافظت ایجاد شود.»
حتی در این شرایط هم، یک پشه‌ی مصمم می‌تواند بدون مشکل از کنار این گیاهان عبور کند و شما را نیش بزند.
چرا باید از روغن‌های گیاهی استفاده کنید؟
چلسی مک‌کینلی، متخصص باغ‌داری از باغ گیاه‌شناسی آمریکا، می‌گوید که برای بهره‌برداری مؤثر از خواص گیاهان، نباید صرفاً به بوی برگ‌های تازه اکتفا کرد.«پشه‌ها دنبال غذا هستند. برای محافظت واقعی باید اسانس‌های مؤثر را استخراج کرده و به‌طور مستقیم روی پوست استفاده کرد.»
او هشدار می‌دهد که روش‌های خانگی مثل جوشاندن یا له کردن برگ‌ها برای استخراج رایحه، می‌تواند خطر حساسیت یا واکنش پوستی داشته باشد. راه امن‌تر، استفاده از محصولات آماده‌ی حاوی روغن‌های ضروری است.«اکالیپتوس لیمویی یکی از مؤثرترین گزینه‌هاست، به شرط آنکه روی تمام نقاط پوست استفاده شود.»
با این حال باید در نظر داشت که اثربخشی این روغن‌ها محدود به زمان و نوع پشه است و ممکن است پس از چند ساعت تبخیر شوند یا بر برخی گونه‌ها بی‌تأثیر باشند.
اقدامات اصولی برای کنترل پشه‌ها
مک‌کینلی معتقد است که مؤثرترین روش مقابله با پشه‌ها، کاهش منابع تولید مثل آن‌هاست. پاک‌سازی حیاط از آب‌های راکد، چه در زیر گلدان‌ها باشد یا داخل اسباب‌بازی‌های رهاشده، اقدامی حیاتی است. همچنین می‌توان با جذب شکارچیان طبیعی مثل پرندگان یا خفاش‌ها، کمی از جمعیت پشه‌ها کاست.«داشتن زیستگاه مناسب برای شکارچی‌ها کمک‌کننده است، اما انتظار نداشته باشید به‌طور کامل از شر پشه‌ها خلاص شوید.»
باد، سلاحی ساده اما مؤثر
مارکوفسکی همچنین تأکید دارد که کاهش نواحی سایه‌دار و مرطوب، می‌تواند محل اختفای پشه‌ها را محدود کند. اما یکی از ساده‌ترین راه‌ها برای جلوگیری از گزش، استفاده از باد است.
مک‌کینلی می‌گوید:«با استفاده از یک فن که مستقیم به شما باد بزند، می‌توانید جلوی نشستن پشه‌ها روی پوست‌تان را بگیرید. باد مانع از پرواز مؤثر این حشرات می‌شود.»
جمع‌بندی:
گرچه گیاهان معطر می‌توانند در کاهش نسبی مزاحمت پشه‌ها مفید باشند، اما برای محافظت کامل از پوست باید از ترکیبی از اقدامات علمی و مؤثر، از جمله استفاده از روغن‌های گیاهی، حذف آب‌های راکد و بهره‌گیری از جریان هوا استفاده کرد.
اگر به دنبال روشی واقعاً مؤثر هستید، صرفاً به بوی شمعدانی یا نعناع اعتماد نکنید.
