فراموشی ساده یا زنگ خطر آلزایمر؟ علائمی که نباید با پیری اشتباه بگیرید!
آیا کم‌حافظگی‌های روزمره نشانه‌ای طبیعی از بالا رفتن سن هستند یا باید نگران آلزایمر باشید؟ متخصصان هشدار می‌دهند برخی نشانه‌ها را نباید نادیده گرفت، به‌ویژه در زنان که بیش از مردان در معرض این بیماری‌اند.
طبق تازه‌ترین آمارها، احتمال ابتلای زنان به آلزایمر به‌مراتب بیشتر از مردان است؛ به‌طوری‌که دو سوم از مبتلایان به این بیماری را زنان تشکیل می‌دهند. پژوهشگران، کاهش هورمون استروژن را که اغلب در اثر یائسگی زودهنگام یا جراحی‌هایی مانند برداشتن رحم اتفاق می‌افتد، عاملی کلیدی در این زمینه می‌دانند. این موضوع لزوم دقت بیشتر به علائم غیرمعمول مربوط به حافظه، به‌ویژه در زنان، و پیگیری فوری آن از طریق مراقبت‌های پزشکی را برجسته می‌کند.
زندگی روزمره پر از مشغله‌های ذهنی است. فراموش کردن وسایل هنگام خروج از خانه یا جا انداختن یک کار ساده مثل پرداخت قبض برق، ممکن است پیش بیاید. با این حال، اگر افت حافظه از حد معمول خارج شده و به شکلی مستمر تکرار شود، باید آن را جدی گرفت. به‌ویژه برای زنان، این تغییرات می‌تواند نشانه‌ای هشداردهنده از آغاز زوال شناختی باشد.
مطابق داده‌های منتشرشده از سوی سازمان «جنبش آلزایمر زنان» در ایالات متحده، نه‌تنها بیشترین درصد بیماران آلزایمری را زنان تشکیل می‌دهند، بلکه مراقبان آن‌ها نیز غالباً زن هستند. چنین نابرابری آماری، توجه جدی‌تری را می‌طلبد.
اگرچه علت قطعی این وضعیت همچنان در حال بررسی است، اما به‌گفته متخصصان، تأثیر هورمون‌ها، به‌ویژه استروژن، در آن کاملاً مشهود است. دکتر دیوید اِی. مریل، متخصص روان‌پزشکی سالمندان و مغز و اعصاب از مرکز سلامت سنت جان، سانتامونیکا، تاکید می‌کند:
«زنانی که به‌دلیل هیسترکتومی یا دلایل دیگر، زودتر از موعد دچار کاهش سطح استروژن می‌شوند، بیشتر در معرض ابتلا قرار دارند. زیرا استروژن نقش محافظتی مهمی برای مغز ایفا می‌کند.»
از سوی دیگر، دکتر مریل هشدار می‌دهد که فرآیندهای شناختی‌ای که هم‌زمان با بالا رفتن سن تغییر می‌کنند، به‌شدت به نشانه‌های اولیه زوال عقل شباهت دارند. به همین دلیل، علائم ابتدایی آلزایمر ممکن است به اشتباه بخشی از پیری طبیعی تلقی شده و نادیده گرفته شوند. آگاهی از نشانه‌ها به ما کمک می‌کند تا در صورت مشاهده رفتار غیرعادی در خود یا اطرافیان، سریع‌تر واکنش نشان دهیم.
نشانه‌های کلیدی آلزایمر که نباید با پیری اشتباه گرفته شوند:
فراموشی‌های قابل توجه در امور روزمره
اگر اتفاق افتاده که نتوانسته‌اید چهره فروشنده همیشگی کافی‌شاپ‌تان را به خاطر بیاورید، شاید نگرانی خاصی وجود نداشته باشد. اما اگر روزی برسد که کل روز یا رویدادی مهم مثل یک سفر یا جشن خانوادگی را به کلی فراموش کنید، ممکن است با نشانه‌ای جدی روبرو باشید.
دکتر هنری پالسون، متخصص مغز و اعصاب و مدیر مرکز آلزایمر دانشگاه میشیگان، می‌گوید:
«فراموشی طبیعی مربوط به کاهش سرعت بازیابی حافظه است. اما فراموشی آلزایمر شامل از یاد بردن کامل وقایع، تاریخ‌ها یا حتی مکان‌هاست.»
گم کردن مکرر وسایل در محل‌های غیرمعمول
مثلاً گذاشتن کلید خودرو در فریزر یا ندانستن اینکه امروز چندشنبه است، مواردی است که باید به آن‌ها توجه کرد. همچنین اگر وابستگی غیرعادی به نوشتن یادداشت برای کارهای روزمره پیدا کرده‌اید، بهتر است این موضوع را با پزشک در میان بگذارید.
اختلال در صحبت کردن یا دیدن محیط اطراف
اگر در انتخاب کلمات گیر می‌کنید یا برای بیان یک مفهوم ساده ناچار به استفاده از چند جمله می‌شوید، این وضعیت می‌تواند بیش از یک مشکل معمول ناشی از افزایش سن باشد. دکتر پالسون درباره بعد بینایی این بیماری می‌گوید:
«زوال عقل ممکن است توانایی فرد در تشخیص فاصله‌ها یا موقعیت‌ها را تضعیف کند. این مسئله در فعالیت‌هایی مانند رانندگی یا پیاده‌روی نیز اختلال ایجاد می‌کند.»
کاهش توانایی حل مسائل یا قضاوت‌های ساده
شاید روزی برسد که انتخاب یک غذای ساده برای ناهار، به مسئله‌ای چالش‌برانگیز تبدیل شود. این اختلال در تصمیم‌گیری‌های ساده و حتی اشتباهات مکرر مالی یا مشکلات در رعایت بهداشت شخصی می‌تواند علامت آغاز زوال شناختی باشد.
به گفته دکتر پالسون:
«مغز در شرایط سالم می‌تواند داده‌های زیادی را مدیریت کند. اما در مراحل اولیه آلزایمر، این توانایی به‌تدریج تضعیف می‌شود.»
فاصله گرفتن از فعالیت‌های اجتماعی و جمعی
فردی که روزی در جمع‌ها مرکز توجه بود، اکنون ترجیح می‌دهد در خانه بماند و سکوت را به تعامل ترجیح می‌دهد؟ این رفتار ممکن است به‌خاطر افت انرژی طبیعی باشد، اما همچنین می‌تواند زنگ خطری برای آلزایمر باشد.
دکتر پالسون تاکید می‌کند:
«وقتی فرد نتواند در گفتگوها یا قرارهای اجتماعی شرکت کند، به‌تدریج منزوی می‌شود. در چنین شرایطی، تشخیص افتراق بین افسردگی و زوال عقل اهمیت زیادی دارد.»
تغییر ناگهانی در خلق‌وخو یا شخصیت
هر تغییری که با رفتار همیشگی فرد همخوانی ندارد، باید جدی گرفته شود. اگر فردی که همیشه اصول‌گرا و آرام بوده، ناگهان رفتارهای ناپسند یا پرخاشگرانه نشان می‌دهد، این تغییر ممکن است حاصل اختلال در بخش‌هایی از مغز مانند لوب پیشانی باشد.
بر اساس گزارش موسسه ملی سالمندی آمریکا، تغییرات خلقی مثل افزایش بدبینی، بی‌قراری یا رفتارهای غیرمنتظره از جمله نشانه‌هایی است که نیازمند ارزیابی تخصصی و مداخلات سریع هستند.
