فروزان و خانه‌ای که مصادره شد؛ داستانی تلخ در دل یک کمدی
حواشی نشست خبری فیلم «آنتیک» در جشنواره فجر امسال بر کسی پوشیده نیست؛ از کنایه‌های پژمان جمشیدی به پزشکیان و نوسانات نرخ دلار گرفته تا نقدهایی که به خود فیلم وارد شده است.
فراتر از تمام جنجال‌ها، یک صحنه خاص در فیلم توجه بسیاری را جلب کرده؛ لحظه‌ای که گروهی از اعضای کمیته انقلاب اسلامی خانه فروزان، ستاره سینمای پیش از انقلاب، را مصادره می‌کنند. در این سکانس، زوم دوربین بر قاب عکس فروزان که لحظاتی بعد از دیوار جدا می‌شود، یک پیام تلخ و پرمعنا را به نمایش می‌گذارد.
روایتی که شاید کمتر کسی به آن توجه کرده باشد
فیلم «آنتیک» با حال و هوایی کمدی روایت می‌شود، اما در میان لحظات طنزآمیز، واقعیت‌هایی نهفته است که تلخی آن کمتر از یک درام سنگین نیست. بازی پژمان جمشیدی در این فیلم شباهت زیادی به نقش او در «زیرخاکی» دارد و شاید همین موضوع باعث شده عملکردش چندان متفاوت و موفق ارزیابی نشود. در مقابل، بیژن بنفشه‌خواه عملکرد بهتری از خود نشان داده و رضا نیکخواه نیز گرچه حضور دارد، اما به نظر می‌رسد پتانسیل او به‌طور کامل به کار گرفته نشده است. اما در میان تمام نقدها و نکات قابل بحث، یکی از صحنه‌های ماندگار فیلم همان لحظه‌ای است که به خانه فروزان پرداخته می‌شود؛ خانه‌ای که روزگاری محل زندگی یکی از مشهورترین بازیگران زن سینمای ایران بود و پس از انقلاب در جریان مصادره‌ها به تصرف در آمد.
داستانی که در گذر زمان رنگ نباخته است
بر اساس روایت‌هایی که در طول سال‌ها نقل شده، فروزان پس از مصادره خانه‌اش در خیابان ایتالیا، همچنان با لباس مبدل و در هیبتی ناشناس به این خانه سر می‌زد و از باغچه و گل‌هایش مراقبت می‌کرد. اما زمانی که هویت او فاش شد، در پاسخ به این پرسش که آیا از وضعیت فعلی خانه‌اش رضایت دارد و می‌توان در آن نماز خواند، پاسخ داد: «آقاپسر، ببین اگر قبل از انقلاب نمازخوان بودی، من راضیم، اما اگر برای مصلحت این روزگار و منافع خودت یهو مؤمن شدی و مثل خیلی‌ها نماز می‌خونی، بدون که من هرگز راضی نیستم.»
فروزان؛ ستاره‌ای که سینما را ترک نکرد
فروزان یکی از چهره‌های بی‌تکرار سینمای ایران در دهه‌های ۴۰ و ۵۰ بود که با وجود تغییرات گسترده در سینمای آن دوران، همچنان به کار خود ادامه داد. با ظهور موج نو و تغییر ذائقه سینمایی، فیلم‌های او کمتر دیده شد، اما او همچنان در سینما باقی ماند و حتی در آثاری مانند «دایره مینا» حضور یافت. با این حال، سرنوشت حرفه‌ای او کم‌کم به پایان خود نزدیک شد.
یادگارهای ماندگار فروزان در سینمای ایران
گنج قارون (۱۳۴۴)
همکاری فروزان با سیامک یاسمی در این فیلم، او را به یکی از چهره‌های شاخص سینمای ایران تبدیل کرد. این فیلم که با ترانه مشهور «گنج قارون نمی‌خوام / مال فراوون نمی‌خوام» همراه بود، همچنان در حافظه جمعی ایرانیان جایگاه ویژه‌ای دارد.
باباشمل (۱۳۵۰)
در این فیلم ساخته علی حاتمی، فروزان در نقشی ظاهر شد که برای او جایزه بهترین بازیگر زن از جشنواره سپاس را به ارمغان آورد. داستان فیلم بر پایه یک رابطه عاشقانه و درون‌مایه جوانمردی شکل گرفته بود.
دشنه (۱۳۵۱)
یکی دیگر از فیلم‌های مطرح فروزان در دهه ۵۰ که به کارگردانی فریدون گله ساخته شد. در این فیلم، شخصیت بنفشه که فروزان آن را ایفا می‌کرد، با معصومیتی که در چهره‌اش موج می‌زد، مخاطب را درگیر سرنوشت خود می‌کرد.
دایره مینا (۱۳۵۳)
شاید مهم‌ترین فیلم کارنامه فروزان که به کارگردانی داریوش مهرجویی ساخته شد. این فیلم چهار سال توقیف بود و سرانجام در سال ۱۳۵۷ برای مدت کوتاهی روی پرده رفت. «دایره مینا» که بر اساس داستان «آشغالدونی» غلامحسین ساعدی ساخته شده بود، به دلیل پرداختن به موضوع حساس خون‌فروشی و همچنین حضور بازیگرانی مانند فروزان و سعید کنگرانی، یکی از آثار جنجالی زمان خود به حساب می‌آمد.
سرنوشت غم‌انگیز یک ستاره
فروزان از معدود زنان سینمای ایران بود که توانست در دهه ۴۰ به شهرتی بی‌نظیر دست یابد، اما روزگار با او چندان مهربان نبود. با تغییر فضای سینما و جامعه، حضور او کم‌رنگ‌تر شد و در نهایت، در سکوت به گوشه‌ای رانده شد. اما خاطره او و آثار ماندگارش همچنان در ذهن مخاطبان سینمای ایران زنده است.
