راز دوستی‌های پایدار در دنیای حیوانات؛ وقتی سارهای آفریقایی هم رفاقت بلدند!
سال‌ها تصور می‌شد که تنها انسان‌ها قادر به شکل دادن به روابط دوستی پایدار هستند؛ اما حالا دانشمندان با کشفی تازه در دنیای حیوانات نشان می‌دهند که بعضی پرندگان هم درست مثل ما، در دوستی و حمایت متقابل تبحر دارند.
مطالعات جدید پژوهشگران نشان می‌دهد که سارهای آفریقایی، نوعی پرنده اجتماعی، قادر به ایجاد روابط همکاری طولانی‌مدت با همنوعان خود هستند؛ حتی با آن‌هایی که هیچ پیوند خویشاوندی با آن‌ها ندارند. یافته‌ای که می‌تواند نگاه دیرینه دانشمندان به روابط در قلمرو حیوانات را دستخوش تغییر کند.
به گزارش فرارو و به نقل از نشریه علمی Nature، داده‌های گردآوری‌شده از یک تحقیق طولانی‌مدت گواه آن است که این پرندگان نه تنها به اقوام نزدیک خود کمک می‌کنند، بلکه روابط پایدار و متقابلی را با غیرخویشاوندان شکل می‌دهند. این سطح از همکاری پیش‌تر به عنوان ویژگی‌ای منحصربه‌فرد برای انسان در نظر گرفته می‌شد.
برای درک بهتر این موضوع، باید توجه داشت که پیش از این، کمک به خویشاوندان در جهت انتقال ژن‌ها به نسل بعد، رفتاری شناخته‌شده در زیست‌شناسی به‌شمار می‌رفت. اما حالا شواهد نشان می‌دهد که بسیاری از پرندگان، از جمله سارها، فراتر از دایره خانواده عمل می‌کنند. آن‌ها با ایجاد روابط دوطرفه و مبتنی بر اعتماد، به پرندگان دیگر کمک می‌رسانند.
در پژوهشی که بیش از دو دهه ادامه داشته، گروهی به سرپرستی «الکسیس ارل» ــ دانشجوی سابق دکتری در آزمایشگاه پروفسور داستین روبنشتاین ــ رفتارهای اجتماعی صدها سار را زیر نظر گرفتند. نتایج این تحقیق که حاصل ۲۰ سال پایش دقیق است، نشان داد که این پرندگان، همکاری‌هایی را آغاز می‌کنند که بر پایه انتظار جبران در آینده است.
پروفسور روبنشتاین درباره ساختار اجتماعی این پرندگان گفته است:
«جوامع سارها فقط شامل خانواده‌های نزدیک نیستند، بلکه به طرز پیچیده‌ای متشکل از خویشاوندان و غیرخویشاوندانی‌اند که در کنار یکدیگر زندگی می‌کنند؛ تقریباً شبیه به زندگی انسان‌ها.»
نکته قابل‌توجه آن‌جاست که محققان به رابطه میان رفتارهای مشاهده‌شده و ساختار ژنتیکی جمعیت نیز پرداخته‌اند. آن‌ها با جمع‌آوری نمونه‌های DNA از این پرندگان، موفق شدند روابط فامیلی را به‌دقت شناسایی کنند. در مجموع، در ۴۰ فصل تولیدمثل، هزاران تعامل میان سارها ثبت شد و مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفت.
سؤالات اصلی این مطالعه شامل مواردی چون این بود که آیا پرندگان به شکل ترجیحی به خویشاوندان خود کمک می‌کنند؟ آیا در صورت دسترسی به خویشاوندان، باز هم کمک به غیرخویشاوندان انجام می‌شود؟ و اینکه آیا روابط کمک‌رسانی متقابل در بازه‌های چندساله ادامه پیدا می‌کند یا نه؟
نتایج نشان داد که هرچند کمک به اعضای خانواده رایج‌تر است، اما سارها رفتارهای یاری‌گرانه‌ای را نسبت به پرندگان غیرخویشاوند مشخصی نیز به طور مداوم از خود نشان می‌دهند. این روابط بعضاً در طول زمان تقویت می‌شوند و به دوستی‌هایی بلندمدت بدل می‌گردند.
روبنشتاین در این باره می‌گوید:
«بسیاری از این پرندگان واقعاً با گذشت زمان روابط دوستی خاصی را ایجاد می‌کنند. گام بعدی ما بررسی این است که این روابط چگونه آغاز می‌شوند، چه مدتی دوام دارند، و چرا برخی از آن‌ها پایدار می‌مانند، در حالی که برخی دیگر از هم می‌پاشند.»
داده‌های این پژوهش بخش دیگری از برنامه بلندمدت تیم روبنشتاین و دانشجویانش برای بررسی چگونگی و چرایی شکل‌گیری جوامع اجتماعی در حیوانات است. بررسی‌های آن‌ها به پرندگان محدود نمی‌شود و گونه‌هایی همچون میگوهای تپانچه‌ای در دریای کارائیب، زنبورها در قاره آفریقا، انواعی از سوسک‌ها در آسیا، و همچنین موش‌ها و مارمولک‌هایی در استرالیا را نیز شامل می‌شود.
در نهایت، روبنشتاین معتقد است:
«احتمالاً چنین رفتارهای کمک‌رسانی متقابلی در بسیاری از جوامع حیوانی در جریان است، فقط مردم هنوز آن‌قدر آن‌ها را طولانی‌مدت زیر نظر نگرفته‌اند که بتوانند آن را به‌درستی شناسایی کنند.
