هشدار جدی برای میانسالان و سالمندان: پوکی استخوان؛ بیماری خاموشی
پوکی استخوان به عنوان یک مشکل سلامت جدی و کم‌صدا در بین افراد بالای ۵۰ سال کشور، باعث نگرانی‌های فراوانی شده است.
پوکی استخوان بیماری‌ای است که به تدریج و بدون نشانه‌های واضح پیشرفت می‌کند و بیش از نیمی از افراد بالای ۵۰ سال کشور دچار کاهش تراکم استخوان هستند؛ به طوری که نزدیک به یک سوم آن‌ها مبتلا به پوکی استخوان قطعی می‌باشند. این وضعیت تا حد زیادی به کاهش مصرف لبنیات، سبک زندگی کم‌تحرک، کمبود مواد مغذی و همچنین روند سالمندی جمعیت مرتبط است که مجموعه این عوامل، این عارضه را به یک معضل پنهان سلامت عمومی بدل کرده است.
دکتر نوشین فهیم‌فر، رئیس مرکز تحقیقات پوکی استخوان دانشگاه علوم پزشکی تهران، پوکی استخوان را یکی از چالش‌های بزرگ در سنین میانسالی و سالمندی معرفی می‌کند و تأکید دارد که با شناسایی زودهنگام، آموزش و پیشگیری می‌توان اثرات این بیماری را به میزان قابل توجهی کاهش داد. او توضیح می‌دهد: «استخوان‌ها به عنوان بافتی زنده دائما در حال ساخت و جذب هستند. تا سن ۳۰ سالگی میزان ساخت استخوان از جذب آن پیشی گرفته و نهایتا فرد به حداکثر توده استخوانی خود می‌رسد.»
پس از ۳۰ سالگی، روند جذب استخوان بیشتر از تولید آن شده و استخوان‌ها به تدریج کاهش می‌یابند. آخرین مطالعات ملی نشان می‌دهد که حدود ۳۸ درصد زنان و ۲۵ درصد مردان بالای ۵۰ سال در کشور دچار پوکی استخوان هستند.
همچنین، دکتر فهیم‌فر اشاره می‌کند که کاهش هورمون‌های جنسی در زنان پس از یائسگی باعث تسریع روند پوکی استخوان می‌شود و در مردان نیز کاهش هورمون‌های آندروژن با روندی آهسته‌تر اما مشابه همراه است. به همین دلیل، نرسیدن به حداکثر تراکم استخوانی در جوانی، عامل اصلی تسریع پوکی استخوان در سنین بالاتر است.
شیوع پوکی استخوان در کشورهای مختلف متفاوت است که این تفاوت به عوامل ژنتیکی، فعالیت بدنی، کیفیت تغذیه، مصرف کلسیم و ویتامین د و عادات زندگی مانند سیگار کشیدن مرتبط است. مطالعه‌ای روی جمعیت بالای ۵۰ سال ایران نشان داده است که ۵۴ درصد مردان و ۴۶ درصد زنان این گروه سنی دچار کاهش تراکم استخوان هستند و در معرض خطر ابتلا به پوکی استخوان قرار دارند.
با توجه به این آمار، اجرای برنامه‌های پیشگیرانه اولیه و ثانویه در کشور از اهمیت بالایی برخوردار است و اقدامات متعددی در این زمینه آغاز و توسعه یافته‌اند.
از سوی دیگر، شکستگی‌های ناشی از پوکی استخوان به خصوص در نواحی ستون فقرات، ساعد و لگن از عوارض جدی این بیماری محسوب می‌شوند که می‌توانند کیفیت زندگی بیماران را به شدت تحت تأثیر قرار دهند. دکتر فهیم‌فر درباره پیامدهای این شکستگی‌ها توضیح می‌دهد: «شکستگی‌ها باعث درد، ناتوانی و از دست دادن استقلال فرد می‌شوند. پس از اولین شکستگی، احتمال وقوع شکستگی‌های بعدی در هر دو جنس دو تا سه برابر افزایش می‌یابد و این میزان در شکستگی مهره‌ای تا چهار برابر می‌رسد.»
این داده‌ها اهمیت توجه جدی به پوکی استخوان و اقدامات پیشگیرانه را بیش از پیش برجسته می‌کند و لزوم فرهنگ‌سازی برای مراقبت از سلامت استخوان‌ها در میانسالی را به یک اولویت ملی تبدیل می‌نماید.
