هشدار پزشکی: چرت زدن‌های روزانه ممکن است جان‌تان را تهدید کند!
اگر عادت دارید ظهرها چرتی کوتاه بزنید، شاید وقت آن رسیده در این رفتار تجدیدنظر کنید.
مطالعه‌ای تازه که نتایج آن در کنفرانس علمی «SLEEP 2025» ارائه شده، توجه محققان و پزشکان را به خطرات احتمالی خواب روزانه جلب کرده است. یافته‌های این تحقیق نشان می‌دهد چرت زدن در طول روز، برخلاف تصور عمومی که آن را مفید می‌دانند، می‌تواند با افزایش ریسک مرگ زودهنگام همراه باشد، به‌ویژه اگر این چرت‌ها به‌طور منظم، در بازه‌های زمانی مشخص یا به‌صورت طولانی اتفاق بیفتند.
این پژوهش که به سرپرستی پروفسور چنلو گائو از دانشکده پزشکی هاروارد انجام شده، بر روی بیش از ۸۶ هزار فرد بزرگسال و سالم میانسال تمرکز داشته است؛ شرکت‌کنندگانی که در زمان آغاز تحقیق، سابقه بیماری خاصی نداشتند و شیفت کاری شبانه نیز نداشتند. برای بررسی دقیق الگوهای خواب، از دستگاهی به نام «اکتی‌گرافی» استفاده شد که به شکل یک ساعت مچی عمل کرده و اطلاعات مربوط به خواب و بیداری را به‌صورت دقیق ثبت می‌کند.
افزایش ریسک مرگ در اثر چرت روزانه
نتایج این بررسی نشان می‌دهد افرادی که به‌طور مداوم در طول روز چرت می‌زنند، تا ۲۰ درصد بیشتر از دیگران در معرض خطر مرگ زودرس قرار دارند. این خطر زمانی بیشتر می‌شود که چرت‌ها در ساعات اولیه بعدازظهر، به‌خصوص بین ساعت ۱۱ صبح تا ۱ بعدازظهر، اتفاق بیفتند. بر اساس داده‌های جمع‌آوری‌شده، حتی خواب روزانه نامنظم نیز می‌تواند خطر مرگ را تا ۱۴ درصد افزایش دهد. در میان شرکت‌کنندگان، چرت‌هایی که بین ساعت ۹ تا ۱۱ صبح رخ می‌دادند نیز قابل توجه بودند، اما بیشترین میزان خطر مربوط به بازه زمانی نزدیک به ظهر بود.
این نتایج پس از در نظر گرفتن عواملی مانند مصرف سیگار، الکل و میزان خواب شبانه به‌دست آمده‌اند. به عبارت دیگر، تأثیر خواب روزانه به‌طور مستقل بررسی شده است. در طول دوره ۱۱ ساله مطالعه، ۵۱۸۹ نفر از شرکت‌کنندگان فوت کردند؛ آماری که به تحلیل دقیق‌تر رابطه بین چرت‌های روزانه و مرگ زودهنگام کمک کرد.
هشدار متخصصان درباره اختلالات پنهان
پژوهشگران این احتمال را مطرح کرده‌اند که خواب‌آلودگی در طول روز ممکن است نشانه‌ای از اختلالات خواب شبانه یا ابتلا به بیماری‌های مزمن و زمینه‌ای مانند نارسایی قلبی، زوال عقل و دیگر مشکلات جدی باشد. پروفسور جیمز رولی از مرکز پزشکی دانشگاه راش در شیکاگو که مستقیماً در این تحقیق مشارکت نداشته، تأکید کرد:
«پزشکان نباید فقط درباره کیفیت خواب شبانه از بیماران سؤال کنند؛ بلکه باید بدانند آیا فرد در طول روز می‌خوابد یا نه.»
پروفسور گائو نیز در ادامه افزود:
«مطالعه ما خلأیی را که در پژوهش‌های پیشین وجود داشت پر می‌کند. تاکنون بیشتر تمرکز بر تأثیر خواب شبانه بر مرگ‌ومیر بوده، در حالی‌که چرت‌های روزانه نیز بخشی از چرخه ۲۴ ساعته خواب و بیداری بدن هستند و می‌توانند پیامدهای خاصی برای سلامت داشته باشند.»
دلایل احتمالی و مسیرهای زیستی درگیر
پژوهشگران احتمال می‌دهند که خواب‌های نیمروزی بلندمدت یا نامنظم، نشانه‌هایی از وجود بیماری‌های زمینه‌ای نظیر دیابت نوع ۲، بیماری قلبی، افسردگی یا زوال عقل باشند. همچنین هشدار داده‌اند که برای درک کامل‌تر مسیرهای بیولوژیکی دخیل در این ارتباط، نیاز به تحقیقات بیشتر وجود دارد.
در کنار این پژوهش، مطالعاتی که در مؤسسه کارولینسکا در استکهلم انجام شده نیز به تأثیرات منفی خواب روزانه بر ساعت زیستی بدن (circadian rhythm) اشاره می‌کنند. بر اساس یافته‌های این تحقیقات، چرت‌های روزانه ممکن است روند پاک‌سازی مواد زائد از مغز را مختل کنند و به این ترتیب عملکرد طبیعی سیستم عصبی را به خطر بیندازند.
ارتباط با آلزایمر و مرگ ناشی از زوال عقل
این یافته‌ها با مطالعات اخیر در زمینه بیماری آلزایمر نیز همخوانی دارند. یک پژوهش مهم در سال گذشته نشان داد که نیمی از موارد آلزایمر قابل پیشگیری هستند؛ به شرط آنکه عوامل مرتبط با سبک زندگی مانند چاقی، فشار خون بالا، اختلال شنوایی و کم‌تحرکی مورد توجه قرار گیرند.
در نهایت، محققان هشدار می‌دهند که اگرچه خواب نیمروزی در برخی فرهنگ‌ها امری رایج و حتی پسندیده تلقی می‌شود، اما باید با درنظر گرفتن شرایط فردی مورد ارزیابی قرار گیرد. چرت‌های طولانی و مکرر ممکن است زنگ هشداری برای بروز مشکلات پنهان سلامتی باشند. به همین دلیل، بررسی دقیق‌تر الگوهای خواب در تشخیص و پیشگیری از بیماری‌های خطرناک می‌تواند نقش مؤثری ایفا کند. پزشکان و متخصصان باید در ارزیابی سلامت بیماران، نسبت به نشانه‌های خواب‌آلودگی روزانه حساس‌تر عمل کنند.
