هشدار پزشکان درباره قلب دومی که فراموشش کرده‌ایم
خیلی‌ها فکر می‌کنند تنها قلب است که خون را در بدن به حرکت درمی‌آورد؛ اما پزشکان هشدار می‌دهند یک «عضله پنهان» در پاها همان‌قدر حیاتی است.
همه ما قلب را به عنوان مهم‌ترین پمپ بدن می‌شناسیم، اما کمتر کسی می‌داند یک «پمپ دیگر» هم وجود دارد که نقشش در سلامت بدن حیاتی است. این پمپ همان ماهیچه‌های ساق پا است که بسیاری از متخصصان آن را «قلب دوم» می‌نامند.
بر اساس گزارش کلینیک کلیولند، ماهیچه‌های ساق پا با هر بار منقبض شدن، خون بدون اکسیژن را برخلاف نیروی جاذبه از پاها به سمت قلب بازمی‌گردانند. این سازوکار درست در لحظاتی فعال می‌شود که در حال حرکت هستیم.
دکتر ترزا وو، متخصص عروق، درباره اهمیت این موضوع توضیح می‌دهد:«جریان خون برای رسیدن به قلب باید بر جاذبه غلبه کند. اگر این پمپ طبیعی فعال نباشد، خون نمی‌تواند از پاها بالا برود. به همین دلیل است که ماهیچه ساق پا حیاتی محسوب می‌شود.»
وقتی «قلب دوم» خاموش می‌ماند
با هر بار انقباض عضلات ساق پا، دریچه‌های یک‌طرفه در رگ‌ها باز می‌شوند و خون را به سمت قلب می‌رانند. اما اگر طولانی‌مدت بنشینید یا بایستید، فشار داخل رگ‌ها افزایش می‌یابد. این فشار به مرور می‌تواند دریچه‌ها را تخریب کرده و مانع بازگشت صحیح خون شود. در نتیجه خون در پاها جمع شده و مشکلاتی چون ورم، خستگی و حتی واریس پدید می‌آید.
خطر جدی‌تر، تشکیل لخته خون است؛ پدیده‌ای که به‌ویژه در سفرهای هوایی طولانی مدت رخ می‌دهد. مجله Biofeedback در گزارشی تأکید کرده است که بی‌تحرکی و «قلب دوم» غیرفعال می‌تواند به «بیماری نشستن» منجر شود. انجمن قلب آمریکا نیز هشدار داده است که نشستن بیش از اندازه خطر بیماری‌های قلبی را افزایش می‌دهد.
ایستادن طولانی نیز جایگزین سالمی برای نشستن نیست. دکتر شارون هیز، متخصص قلب و عروق، می‌گوید:«استفاده مداوم از میزهای ایستاده، مشکلات وریدی مانند واریس و لخته خون را بیشتر کرده است. از برخی جنبه‌ها ایستادن طولانی حتی از نشستن برای رگ‌ها مضرتر است.»
اهمیت ورزش برای ماهیچه ساق پا
نتایج مطالعه‌ای در مجله Journal of Biomechanics نشان می‌دهد بیماران مبتلا به نارسایی مزمن قلبی، عضلات ساق پای کوچکتری نسبت به افراد سالم دارند. به همین دلیل تقویت و تغذیه مناسب این عضلات می‌تواند بازگشت خون وریدی را بهبود بخشد و در سلامت عمومی نقش مهمی ایفا کند.
کارشناسان توصیه می‌کنند افراد به‌ویژه کارمندانی که ساعات زیادی پشت میز یا در حالت ایستاده کار می‌کنند، هر یک تا دو ساعت حداقل چند دقیقه قدم بزنند. دکتر وو پیشنهاد می‌دهد:«تا جایی که می‌توانید راه بروید، به‌خصوص اگر سبک زندگی شما پر از نشستن یا ایستادن طولانی است.»
در شرایطی که امکان راه رفتن وجود ندارد، مانند نشستن طولانی در هواپیما یا محل کار، می‌توان با حرکت دادن پنجه‌ها به بالا و پایین، عمل راه رفتن را شبیه‌سازی کرد.
راهکارهای ساده برای جلوگیری از مشکلات وریدی
-
بالا نگه داشتن پاها بالاتر از سطح قلب می‌تواند به کاهش ورم کمک کند. این کار بهتر است در حالت درازکش و با قرار دادن بالش زیر پا انجام شود.
-
دکتر وو پیشنهاد می‌کند افرادی که از ورم پا رنج می‌برند، شب‌ها به مدت ۱۵ تا ۳۰ دقیقه پاهای خود را بالا نگه دارند.
-
استفاده از جوراب‌های فشرده‌ساز نیز برای کسانی که ناچارند ساعت‌های طولانی بنشینند یا بایستند، گزینه‌ای مؤثر است.
جمع‌بندی
بدن انسان برای حرکت ساخته شده است. عضلات ساق پا همان «قلب دوم» شما هستند و با فعال نگه داشتن آنها، می‌توان از مشکلاتی چون واریس، ورم و حتی لخته خون جلوگیری کرد. کافی است در طول روز چند دقیقه راه بروید تا این پمپ حیاتی به کار بیفتد.
