وقتی اضطراب بلع را غیرممکن می‌کند؛ دلیل علمی و راهکارهای ساده
بسیاری از ما تجربه‌ای ترسناک از «گیر کردن چیزی در گلو» هنگام اضطراب داشته‌ایم. این حالت تنها ذهن را درگیر نمی‌کند؛ بلکه بدن را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد.
اضطراب، احساسی است که می‌تواند بدون هشدار قبلی سراغ هر فردی بیاید. برای برخی، کافی است با یک قبض سنگین پزشکی روبه‌رو شوند یا در ترافیک طولانی گیر بیفتند تا این حالت فعال شود؛ به‌ویژه وقتی زمان کم باشد و فشار ذهنی افزایش یابد. برای دیگران، حتی رویداد خاصی لازم نیست؛ مصرف کافئین یا برخی داروها می‌تواند جرقه اضطراب را بزند و در بسیاری مواقع، تنها افکار درونی و گفت‌وگوی ذهنی فرد کافی است تا علائم جسمانی از جمله تعریق، تپش قلب و بی‌قراری پدیدار شود.
اما در این میان، برخی افراد تجربه‌ای متفاوت دارند: دشواری در بلع.
به گزارش مؤسسه مشاوره در ملبورن، اضطراب باعث فعال شدن سیستم عصبی سمپاتیک می‌شود، سیستمی که تقریباً ۴۰ عضله گلو را منقبض می‌کند. نتیجه این فرآیند، احساس گیر کردن غذا در گلوی فرد است؛ حالتی که در علم پزشکی با عنوان دیسفاژی یا اختلال بلع شناخته می‌شود.
مشکل اصلی اینجاست که توجه مداوم به احساس گرفتگی گلو، خود به افزایش اضطراب منجر می‌شود. فرد وارد چرخه‌ای می‌شود که در آن: اضطراب بیشتر → گرفتگی بیشتر → دشواری شدیدتر در بلع. هرچند این اختلال در شرایط اضطراب شایع است، تکرار آن می‌تواند نشانه بیماری‌های جدی‌تری باشد که نیازمند بررسی پزشکی هستند.
بیماری‌هایی که بلع را دشوار می‌کنند
گلودرد ساده ممکن است موقتاً بلعیدن را سخت کند، اما اگر مشکل طولانی شد، باید مراقب شرایط جدی‌تر بود. دیسفاژی می‌تواند ناشی از بیماری‌های عصبی باشد. به گفته بنیاد پارکینسون، یکی از نشانه‌های اولیه پارکینسون، دیسفاژی خفیف است که گاهی با سرفه هنگام خوردن غذا خود را نشان می‌دهد.
این اختلال بدون درمان ممکن است منجر به سوءتغذیه، کم‌آبی بدن و کاهش وزن شود. خطر دیگر، گیر کردن غذا در گلو و ورود آن به ریه‌هاست که یکی از علل اصلی مرگ بیماران پارکینسون محسوب می‌شود. سایر بیماری‌های عصبی مانند اسکلروز جانبی آمیوتروفیک (ALS)، مولتیپل اسکلروزیس (MS) و انواع زوال عقل (دمانس) نیز می‌توانند موجب دیسفاژی شوند.
گاهی نیز علت مشکل، انسداد فیزیکی در گلو یا مری است. بیماری رفلاکس معده به مری (GERD) نمونه‌ای از این حالت است، وقتی اسید معده به سمت بالا حرکت می‌کند و مخاط مری و گلو را تحریک می‌کند. تومورهای سر، گردن یا مری نیز می‌توانند مسیر طبیعی بلع را مختل کنند. در برخی بیماران، ضعف یا اسپاسم عضلات دلیل اصلی مشکل است؛ بیماری‌های عضلانی یا اختلالات خودایمنی می‌توانند عملکرد گلو و مری را تحت تأثیر قرار دهند و بلعیدن را دشوار سازند.
راهکارهای ساده برای کنترل بلع در شرایط اضطراب
اگر دیسفاژی ناشی از اضطراب یا موقعیت‌های پراسترس باشد، کارشناسان ملبورن دو روش مؤثر توصیه می‌کنند:
۱. حواس‌پرتی هدفمند
توجه به فعالیت دیگری غیر از بلع، می‌تواند عضلات گلو را آرام کند. گوش دادن به موسیقی یا حتی خواندن آهنگ، عضلات گلو را مشغول کرده و از شدت گرفتگی می‌کاهد. مطالعه‌ای در سال ۲۰۲۳ در مجله Frontiers in Medicine نشان داد که آواز خواندن، زمزمه کردن و تمرینات تنفسی به افراد مسن کمک می‌کند عضلات بلع خود را تقویت کنند و از مشکلات آینده جلوگیری نمایند.
۲. آرام‌سازی پیشرونده عضلات
این تکنیک قدیمی و مؤثر، تمرکز فرد را از بلع منحرف می‌کند. در شرایط اضطراب ناگهانی، نسخه ساده آن شامل چند نفس عمیق، بازدم آهسته و تمرکز بر بخش‌های متشنج بدن مانند پیشانی، گردن یا فک است. تصور کنید تنش به‌آرامی ذوب می‌شود و سپس به بخش بعدی بدن منتقل می‌کنید.
اختلال بلع در اضطراب، هرچند اغلب بی‌خطر است، تجربه‌ای ترسناک ایجاد می‌کند. متخصصان می‌گویند: «اگرچه اضطراب موجب گرفتگی عضلات گلو و دشواری در بلع می‌شود، اما راهکارهایی ساده همچون آواز خواندن، تمرینات تنفسی و آرام‌سازی عضلات می‌تواند این چرخه را متوقف سازد.»
با این حال، تکرار مکرر این مشکل ممکن است نشان‌دهنده بیماری‌های جدی‌تری مانند مشکلات عصبی یا تومورها باشد که نیازمند بررسی فوری پزشک است. پیام واضح است: اگر دشواری بلع تنها در لحظات اضطراب رخ دهد، تکنیک‌های ذهنی و جسمی مؤثرند، اما در صورت تکرار یا تشدید، مراجعه به پزشک ضروری است.
